Dualisme

Date 25 april 2008

Zoals er bij organisaties vaak sprake is van een algemeen bestuur en een dagelijks bestuur, waarbij het algemeen bestuur de baas is en een dagelijks bestuur benoemt dat verantwoordelijk is voor het reilen en zeilen van een en ander, zo is ook in bestuurlijk Nederland sprake van een verdeling van functies, taken en bevoegdheden. Het algemeen bestuur is te vergelijken met de gemeenteraad, Provinciale Staten of het parlement, het dagelijks bestuur met het college van burgemeester en wethouders, Gedeputeerde Staten en ministers. Gemeenteraadsleden, Provinciale Staten en het parlement staan aan het hoofd van de gemeenten, de provincies en het land. Terecht, want zij zijn het die door het volk zijn gekozen.

In 2002 is met de wet Dualisering het bestuurlijke dualisme in gemeenteland van kracht geworden. Hierin worden de taken en bevoegdheden van de gemeenteraad en die van het college duidelijk gescheiden, en hierdoor is het bijvoorbeeld onmogelijk geworden dat gemeenteraadsleden tegelijk wethouder zijn, zoals tot die tijd mogelijk was. De gemeenteraden hebben hierin een volksvertegenwoordigende en een bestuurlijke taak. Om te kijken wat er anno nu van dat dualisme is terechtgekomen, deed bureau Daadkracht onlangs een Raadsledenonderzoek, waaraan ik ook heb meegedaan. ‘Gekeken naar de (theoretische) doelstellingen van het dualisme en de empirische resultaten van dit onderzoek is de conclusie dat raadsleden zich anno 2007 meer dan gewenst bezighouden met bestuurlijke taken in plaats van volksvertegenwoordigende taken. Ook besteden raadsleden meer tijd aan het raadswerk dan binnen het dualisme wenselijk geacht wordt,’ staat daarin als onderzoeksresultaat te lezen.

Met andere woorden: raadsleden zouden zich meer met volksvertegenwoordiging moeten bezighouden, en minder met besturen. Dat klinkt heel helder, maar is eigenlijk heel vaag. Om te beginnen vult niet iedereen het begrip volksvertegenwoordiging hetzelfde in. De een vindt dat hij continu de wijk in moet, organiseert buurtbijeenkomsten en vecht voor referenda. Maar de ander meent dat hij een aantal jaar gewoon zijn gang kan gaan omdat hij gekozen is, en heeft geen zin om zijn oren naar alle nukken en grillen van het volk te laten hangen, omdat hij dan helemaal tot niets komt. De laatste voelt zich al volksvertegenwoordigend bezig als het bezig is met het besturen zelf. Dat bestaat uit een kaderstellende en een controlerende taak. Kaderstellend. Wat wordt daar nou mee bedoeld? Wisten we het maar!

Door hogere regelgeving hebben lagere overheden steeds minder in de melk te brokkelen. Als je iets wil, dan moet het ook van de provincie, de staat en Europa mogen. En als Europa, de staat en de provincie iets willen moet je je daaraan aanpassen. Tot op zekere hoogte is dat redelijk, maar als hogere overheden iets tegen de wil van lagere overheden en bevolking doordrukken, als het geen draagvlak heeft zoals de Betuwelijn, dan leidt dat tot een protest dat op langere termijn de macht van die hogere overheid zal uithollen. Een lichaam kan nu eenmaal niet of slecht overleven als het zijn eigen lichaamsdelen verziekt. Dat je je ook als gemeente aan hogere regelgeving met voldoende draagvlak moet conformeren is niet per definitie verkeerd, dat gebeurt pas als het subsidiariteitsbeginsel wordt genegeerd: laat besluiten plaatsvinden op een zo laag mogelijk bestuurlijk niveau, zo dicht mogelijk bij de betrokkenen. Met andere woorden: laat Europa niet beslissen over de lantaarnpalen in het dorp!

Wat dit met kaders te maken heeft? Vaak krijgen we als gemeenteraadsleden te horen dat we ons alleen met de ‘kaders’ en niet met details zouden mogen bezighouden. Maar dat staat nergens geschreven, en ik voel me ook niet echt geroepen om me daaraan te houden. Natuurlijk is dat lastig voor een uitvoerende organisatie als gemeenteraadsleden zich niet beperken tot de grote lijnen, maar zich met lantaarnpalen gaan bemoeien. Dat heet dan een ‘veel te klein kader’, en als raadslid ‘moet je je daar niet mee bezig willen houden.’ Maar slenterend over het Damrak in Amsterdam neem ik het die gemeenteraad juist erg kwalijk dat ze zich indertijd niet met lantaarnpalen hebben beziggehouden! Kleine oorzaken kunnen heel grote gevolgen hebben. Anderzijds wordt het je als raadslid niet altijd gemakkelijk gemaakt als je je alleen met de grote lijnen bezig wil houden, want dan zie ik liever een paar A4-tjes met de belangrijkste conclusies en wijzigingen in mijn brievenbus, dan de complete stapels raadsstukken met rapporten die kilo na kilo nog net door de brievenbus passen.

En dan die andere kant van het besturen: het controleren. Daarvoor moet je wel al die boekwerken uitvlooien, want als we dat niet hadden gedaan zaten we straks met een drukke verkeersweg dwars door het park, een megalomane landmark en een McDonald’s in de wijk! Vaak hebben de uitvoerders niet de affiniteit met de leefomgeving die raadsleden wel hebben. Nee, ik hou wel van gemeenteraden die lastig zijn en het college waar nodig op de nek zitten. En eigenlijk is het dualisme daar zelf de oorzaak van: het stelt twee partijen tegenover elkaar. Dat niet alleen. Het vindt dat de raad zich meer bezig moet houden met volksvertegenwoordiging – terwijl die daar zelf het exponent van is! – en minder met besturen, zoals in kaderstelling en controle. Dat lijkt de wereld op zijn kop. Want de raad staat wel aan het hoofd van de gemeente! Ik als raadslid dus ook. Hihi.

  • Facebook
  • Twitter
  • NuJIJ
  • Print
  • PDF
  • Add to favorites

Reageer

XHTML: Je kan deze tags gebruiken: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>