Moederdag

11 mei 2013

Precies honderd jaar geleden werd mijn moeder geboren. Op nummer 41 van de Jacob Obrechtstraat in Amsterdam. Als kind was ik daar vaak, je moest een lange trap op en er hing een wat sombere sfeer rond de zware meubels. Er hing een achter glas gestolpte Christus aan de muur, die ik een beetje eng vond. Ik leerde daar Verkade-albums kennen, en chocolaadjes van Droste die in een rond tinnen doosje zaten. Zij las De Tijd en bewaarde de strips van Kuifje De zaak Zonnebloem voor me, die ik allemaal in een schrift met harde kaft plakte. Op het plein waar het huis op uitkeek lagen in het zand nieuwe rioleringsbuizen waar ik makkelijk doorheen kon lopen, maar die later steeds kleiner leken te worden toen dat niet meer lukte. Op de ronde houten tafel lagen zware tijdschriften in kleur, waar ik niet veel van begreep omdat ze over mode gingen. Want uit die wereld kwam mijn grootmoeder, die onder andere bij Maison de Bonneterie heeft gewerkt en volgens mijn moeder ook kleding maakte voor mensen van adel en koninklijke huize. Maar dat is een wereld waar ik helemaal niets, maar dan ook niets mee heb, hoe hard mijn oma ook heeft gewerkt. En dat was nodig ook, want ik heb begrepen dat haar man, die niet ouder geworden is dan 56 jaar, niet zoveel deed voor de kost en nogal aan de drank was.

In die wereld is mijn moeder dus opgegroeid. Ze vertelde me vaak over lange wandelingen langs de Zuidelijke Wandelweg, over feesten en tennissen, en over het genieten van lange zomeravonden die later verdwenen leken te zijn. Waarbij ze even vergeten was dat de zomertijd na de oorlog was afgeschaft. Ik heb begrepen dat de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw misschien wel heel mooie jaren waren, ideaal voor een gelukkige jeugd, en met heerlijke muziek die ook ik vandaag de dag nog graag hoor. Hoe rauw en wreed moet daar de Tweede Wereldoorlog overheen gekomen zijn, na een lange periode met dreigende sfeer van duister onheil over Europa! Mijn ouders trouwden in 1939 en verhuisden, na enkele jaren in Amsterdam gewoond te hebben, tijdens de oorlog naar Blaricum, naar het huis op Zwaluwenweg 3 waar in 1942 mijn broer en in 1947 ik zelf werd geboren. Ik tracht me dat wel eens voor te stellen, over hoe de sfeer hier toen in het dorp was. Hoorde van mijn ouders verhalen over hoe je stiekem naar de radio luisterde, hoe mannen werden verleid om naar het Hilversumse Sportpark te komen, waarna ze meteen op transport werden gezet, hoe mijn vader zich voor de Duitsers verborgen wist te houden. Hoe stil het op straat geweest moet zijn, hoe koud de hongerwinter was, hoe kaal het dorp was omdat de bomen werden opgestookt.

En na de oorlog kwam ik er dus, als babyboomer. Het land was bevrijd en dat werd gevierd met vele nieuwe kinderen. Een generatie waarop ik niet altijd even trots ben, maar die volgens mij wel echt geleefd heeft, zeker in de jaren zestig. Onze moeders wensten niets dan het beste voor ons, maar konden tegelijk de oorlog niet vergeten. Als jongere begreep ik daar weinig van. In 1952 verhuisden we naar Amsterdam en als puber keek ik graag naar Lou de Jongs televisieserie De Bezetting. Maar niet alleen de tv was zwart-wit, ook het denken in goed en kwaad, zodat we in een anti-Duitse sfeer opgroeiden. Het was vooral mijn moeder die vaak naar programma’s over de oorlog keek, en ik begreep niet waarom ze dat toch steeds deed omdat het geheid in huilen eindigde. Tijdens herdenkingen was het nog echt stil op straat en tot vandaag de dag sluit ik me daar graag bij aan, zij het nu weer in Blaricum. Pas op latere leeftijd begreep ik wat meer over hoe trauma’s werken, hoe die zich letterlijk in je geest en lichaam nestelen en hoe moeilijk het is om daarvan los te komen. Iets als meditatie kende de generatie van mijn ouders nauwelijks, en ik voelde me vaak gechanteerd om iets te moeten voelen wat ik niet wilde en niet kon voelen.

Zo ook moederdag. Die was bij mijn moeder min of meer verplicht, terwijl ze tegelijkertijd vaderdag maar een commerciële verkooptruc vond. Dat werd dus niks, zeker omdat het vrijwel met haar verjaardag samenviel in de toch al emotionele meimaand. Tegelijk hield mijn moeder ontzettend veel van me, benauwend veel tot het intieme af. En ze vond het meer dan normaal dat ik ook zoveel van haar zou houden, wat natuurlijk vragen om moeilijkheden was. Mijn relatie met haar was niet echt vrij van ruzies, evenmin als haar relatie met mijn vader. Ooit adviseerde ik hen dan ook om te scheiden, wat ze toen ook hebben gedaan. Maar mijn ouders konden uiteindelijk toch niet buiten elkaar. Zoals mijn vader later ooit verzuchtte: ‘Het huwelijk is mislukt, maar de scheiding is ook mislukt…’

Ik denk dat mijn moeder heel eenzaam is geweest, zich onbegrepen voelde. Er waren dingen waarover ze niet wilde praten omdat ze te emotioneel waren en ze bang was dat niet te overleven. Echt open en blij – dat wat ze juist in mij waardeerde – heb ik haar zelden meegemaakt. In de jaren tachtig zaten mijn officieel gescheiden ouders zeven zomers in een recreatiewoning in Blaricum. Daar genoot ze echt van, zoals ze er ook van zou genieten als ze wist dat ik hier weer woon. Maar moederdag heb ik zelden veel aandacht gegeven. Het had voor mij altijd iets geforceerds, maar vaak voldeed ik toch aan mijn verplichting om de lieve vrede te bewaren. Ik vond het oneerlijk dat er geen kinderdag was, zelfs de dieren waren beter af! In mei 1979 was er een van die moederdagen waarin ik helemaal niets van me liet horen, en prompt ontdekte ik Bhagwan. Die me leerde dat eigenlijk het hele bestaan een moeder is: existence takes care. Moederdag om een dagje aan mijn moeder te denken, en dat doe ik bij deze op mijn eigen manier. Dag moeder!

Gepost in Uit mijn leven