Na dit leven

18 december 2013

Op de donkerste dagen schijnt het licht in de duisternis. Dat werd getoond door de NCRV in het programma Schepper & co aan tafel, waarin de Amerikaanse neurochirurg Eben Alexander werd geïnterviewd over zijn bijna-doodervaring (BDE), waarover hij het boek Na dit leven schreef. Hij was zeven dagen in coma door een bacteriële hersenvliesontsteking. Opgegeven. Totdat zijn zoon hem letterlijk de ogen opende, waarmee een einde aan zijn mooie en openbarende reis kwam, die ‘veel te echt om echt te zijn’ was. Als wetenschapper had hij nooit zo geloofd in BDE’s, maar na deze ervaringen kon hij het bestaan ervan niet meer ontkennen. Daarin drong de waarde en de realiteit van onvoorwaardelijke liefde, compassie, vergeving, acceptatie en zorg tot hem door. Kwam hij tot het besef dat je eigenlijk niets slechts kunt doen, dat tijd niet bestaat en we uiteindelijk toch de pijn zullen voelen van wat we anderen hebben aangedaan.

Herkenbaar. Volgens Alexander hebben tienduizenden dit soort ervaringen waar niet iedereen even makkelijk over praat, bang om voor fantast uitgemaakt te worden of een eng psychiatrisch etiket opgeplakt te krijgen. Herkenbaar ook omdat er zoveel overeenkomsten zijn met wat in sommige religies wordt beschreven, zoals in het Tibetaanse Dodenboek, waar de stervende wordt begeleid om in vol bewustzijn zijn reis naar het licht te aanvaarden en voort te zetten, en zich niet te laten afleiden door mooie psychedelische taferelen. Herkenbaar omdat ook cardioloog Pim van Lommel in 2009 furore maakte met zijn boek Eindeloos bewustzijn. En niet in de laatste plaats herkenbaar omdat er, althans in mijn beleving, een heel diepe kern van waarheid in zit. ‘De laatste dagen van de materialistische wetenschap zijn geteld,’ zegt Alexander in het interview, en dat kan bijna niet anders nu steeds meer onwaarschijnlijke en volstrekt onbegrijpelijke ontdekkingen worden gedaan, zoals het Majorana-deeltje dat zijn eigen antideeltje is.

Maar wat is bewustzijn? Wie is de reiziger die dit alles meemaakt? Volgens Alexander wordt bewustzijn niet in de hersenen gecreëerd, en weten ook wetenschappers niet hoe dat überhaupt zou kunnen. Volgens sommigen, zoals hpwinkelman in Trouw, zou het ontstaan in complexe systemen met een hoge vorm van organisatie, zodat in de menselijke evolutie een kwantumsprong kan worden gemaakt naar een ‘collectief supra-bewustzijn’ dat het individuele zelfbewustzijn overstijgt. Maar is het dan niet logisch dat zo’n bewustzijnsspong ook in computers kan plaatsvinden? Dat zijn immers ook complexe systemen, en misschien is de gedachte dat HAL 9000 écht leeft zo gek nog niet.

Maar zelfs als dat allemaal waar en mogelijk is, zegt dat nog niet dat bewustzijn hetzelfde is als zo’n systeem, evenmin als een magnetisch veld hetzelfde is als de magneet. Wie weet zijn gedachten geen producten van de hersenen, maar hersenen de fysieke neerslag van gedachten. Niet alleen vanwege die BDE’s, maar ook omdat mensen soms met heel weinig hersenen in hun hoofd toch academische graden schijnen te kunnen halen, zet ik grote vraagtekens bij de noodzaak van hersenen om te kunnen denken en waarnemen. En last but not least blijft de ultieme vraag wie of wat zich uiteindelijk van dat bewustzijn bewust is. Dit laatste, de ziel, is iets waar wetenschappers nog nooit een antwoord op hebben gegeven, en waarop ze nooit een antwoord kunnen geven. En toch bestaat de ziel! Net als die andere wereld, waarvan Alexander zegt: ‘Dit is ons thuis!’

Gepost in Computer en internet, Psychologie, Wetenschap