De open bron
of het einde van het tijdperk van geheimen
(Koorddanser, februari 2011)

Technologie verandert al lange tijd de samenleving. Internet doet er een schep bovenop. WikiLeaks maakt duidelijk dat de dagen van de oude ‘ismen’ zijn geteld: alles transparant, alles open, geen geheimen meer. Klinkt als Utopia? Techniek neemt momenteel het voortouw.

door Satyamo Uyldert

In Groningen promoveerde enkele maanden geleden psycholoog Kees Keizer op het – in mijn eigen woorden gezegd – na-aapgedrag van mensen: ‘Mensen pikken al dan niet bewust signalen van hun omgeving op en volgen dat gedrag,’ citeerde nu.nl hem. ‘Het is volgens Keizer funest als mensen die het goede voorbeeld zouden moeten geven, dat juist niet doen. Zoals directeuren die fraude plegen of zichzelf riante bonussen geven. Of agenten die te hard of door het rood rijden.’ De overheid zou een voorbeeldfunctie moeten hebben, en daarom niet het egoïsme moeten stimuleren.

Maar de overheid stimuleert echter juist wél het egoïsme. Zij omhelst het neoliberalisme, dat een ongebreideld geloof in de vrije markt en zo weinig mogelijk overheidsbemoeienis propageert. Aan de bron van dit ideaal vinden we de schrijfster Ayn Rand (1905-1982), bij wie deze filosofie van de zelfzucht nog objectivisme heet. Daar is geen plaats voor altruïsme, maar geldt de wet van de survival of the fittest met het recht van de sterksten en slimsten. Onder het mom van individualisme klinkt dat allemaal minder erg, maar dat neemt niet weg dat het stimuleren van de vrije markt het verval van onze cultuur in ras tempo versnelt. Het is tekenend voor deze tijd dat egoïsme tot in de meest hufterigere regionen – kijk maar op GeenStijl.nl – opgeld doet. Geloof in het recht van de sterkste legitimeert de grote opruiming van alles dat dit egoïsme in de weg staat. Bomen staan alleen maar in de weg, op kostbare grond die beter bebouwd of geasfalteerd kan worden ter meerdere glorie van overheid en grootindustriëlen.

Maar er schijnt licht aan de horizon, want het internet confronteert ons met de onmogelijkheid van kennis, geheimen, ideeën of zelfs kunst als bezit. Alles blijkt deelbaar, kopieerbaar, en voor auteursrechten lijkt er geen plaats meer, ondanks de krampachtige pogingen van instanties als Buma/Stemra om nog te redden wat er te redden valt. Die crisis doet zich trouwens niet alleen in de kunstwereld voor, maar ook in die van de gebruikte hardware zelf, de computers, smartphones, randapparatuur en wat niet al. Juist het door commercie ingegeven idee dat je kennis geheim en voor jezelf moet houden, maakt onderlinge afstemming van soft- en hardware voor computers tot de crime die we vandaag de dag door gewenning al bijna normaal zijn gaan vinden. Daar zit je dan met je dure scanner van HP waarmee je in Linux niets kan omdat er geen drivers beschikbaar zijn.

Vertrouwen en eigendom

‘Idee van de eeuw: alles kennis voor iedereen,’ kopte een artikel in de nrc.next van 7 oktober 2010. ‘Consumenten die software verbeteren en uitwisselen. Dat is het einde van Microsoft, voorspelt Eben Moglen’. In dit artikel van Philip Huff pleit deze hoogleraar aan de juridische faculteit van de Columbia University in New York voor open source. ‘Moglen gelooft niet in het particuliere bezit van ideeën in een digitaal tijdperk. Hij gelooft in making by sharing. “Wat je digitaal krijgt, kun je digitaal verbeteren. Net als al eeuwen in de wetenschap gebeurt. Je krijgt wat vóór jou is gedaan, verbetert het en deelt het weer verder. Op die manier krijg je een eindeloze distributie van kennis en verbetering (…) Microsofts producten zijn dood,” zegt hij. “Over vijf jaar is de Windows- en Officefranchise zo goed als verdwenen en zullen er alleen nog opensource-besturingssystemen en tekstverwerkers als die van Linux bestaan.” (…) Hoe komen softwaremaatschappijen en muzikanten dan aan hun inkomsten? “Doordat de mensen zullen betalen voor wat ze mooi of belangrijk vinden (…) De enige bedrijven die je willen laten geloven dat dat niet zo is, zijn de bedrijven die bang zijn voor hun portemonnee: Microsoft, Apple, de platenmaatschappijen, Amazon en Google (…)” De uitdaging voor softwaremaatschappijen en muzikanten wordt volgens Moglen om een doelgroep te bereiken van producerende consumenten. Deze “prosumers” moeten bereid zijn iets te betalen aan de makers van kunst of van software, of aan mensen die voor hen iets selecteren uit het aanbod. De basis van de economie van de eenentwintigste eeuw wordt daarom vertrouwen, niet eigendom (…)’

Einde van geheimen

Gelukkig wordt er al veel open source-software gebruikt, vooral in de servers van ons internet waarvan de helft onder het besturingssysteem Linux draait. Steeds meer wordt duidelijk dat met gesloten bronnen niet meer te werken is, zoals blijkt uit de vele patches en updates waarmee we vrijwel dagelijks onze computers moeten opschonen omdat hun besturingssystemen met plakbandjes, paperclips en elastiekjes bij elkaar worden gehouden. Want om de haverklap is er weer een ‘lek’ ontdekt dat allang gedicht had kunnen zijn als er wat meer samenwerking was geweest.

Meer dan ooit blijkt dat persoonlijk of commercieel gewin, in tegenstelling tot wat Ayn Rand beweert, de kwaliteit van producten juist verlaagt in plaats van verhoogt. Haar ‘atlassen’ die de wereld draaiend houden – maar ook aan Übermenschen doen denken – maken vooral misbaksels, zoals de wereld van Metropolis. De ongeëvenaarde popgroep Queen heeft in haar clip Radio Ga Ga die wereld als achtergrond gebruikt van een heimwee naar mooie tijden toen de wereld nog leefbaar en de radio nog beluisterbaar was. Die clip is een voorbeeld van kunst die je gratis en voor niets via YouTube tot je kan nemen. Waar ik best vrijwillig wat voor wil betalen omdat het dat waard is. Maar ik weet niet hoe en aan wie.

Neoliberalen kunnen wel bovenop die bron gaan zitten alsof het hun eigen bezit is, maar hoe langer ze dat doen, hoe krachtiger de bron uiteindelijk open zal springen. Het tijdperk van geheimen loopt ten einde, iets waarvan WikiLeaks heden ten dage wellicht het beste voorbeeld is. Hoe meer waarheid, schoonheid en goedheid – of hun tegengestelden – aan het licht komen, hoe beter. Want openheid, heelheid en eenheid maken het spirituele pad vrij van egoïstische en persoonlijke rommel. Meer dan ooit worden we met de noodzaak van liefde en vertrouwen geconfronteerd. We mogen dan ook heel blij zijn met al die open bronnen.

  • Facebook
  • Twitter
  • NuJIJ
  • Print
  • PDF
  • Add to favorites