Identiteit

2 april 2010

‘Op de woorden de, en, ja en eh na, is ik het meest gebruikte woord in de Nederlandse taal,’ schrijven de filosofen Stine Jensen en Rob Wijnberg in hun pas verschenen boek Dus ik ben. Maar waag het niet te vragen wat daarmee wordt bedoeld! Als je dat doet wijst iemand zijn eigen lichaam aan – naar zijn hart of naar zijn hoofd. En dat laatste al gauw met een wijsvinger, want wie stelt nou zo’n idiote vraag! Dat wéét je toch? Nee dus. Jij weet het misschien wel, maar ik weet niet wie ik ben. Ik weet dus niet eens wie niet weet wie hij is. En ook die weet het niet, en waarschijnlijk weet niemand het. Wat eigenlijk heel vreemd is in een tijdperk waarin individualisme en eigen verantwoordelijkheid zo centraal staan. Hoe kun je bijvoorbeeld iets zeggen over bezit of reïncarnatie als je niet eens weet wie er eigenlijk de bezitter is of wat er eigenlijk reïncarneert?

In dit licht is het heel opvallend en hoopgevend dat mensen zo op zoek zijn naar hun identiteit. Zelfs in de gemeente zijn we bezig met het opstellen van een zogenaamde strategische visie waarin de identiteit van Oldegeppel voor de komende dertig jaar in grote lijnen wordt vastgelegd. Want als je zo nodig wilt overleven in je zelfstandigheid is het niet onredelijk dat grote overheidsbazen vragen waarom je zelfstandig wilt blijven, ofwel wat jou als gemeente zo uniek maakt dat je meent niet met andere gemeenten samengevoegd te kunnen worden. Maar ook landelijk zitten we met onze identiteit in onze maag: geconfronteerd met een multicultuur vragen we ons af wat Nederland nu eigenlijk is en wat moeizaam in een canon wordt samengevat, of wat het Europa dat we zowel wel als niet willen nu eigenlijk voorstelt.

Rob Wijnberg, auteur van de bestseller Nietzsche en Kant lezen de krant, is dus samen met Stine Jensen op zoek gegaan naar identiteit. En die ontstaat doordat mensen zich met van alles en nog wat  identificeren, zodat de hoofdstukken titels hebben die allemaal eindigen met ‘dus ik ben.’ Opvallend is dat hierbij een reeks archetypen van stal wordt gehaald, zonder dat de auteurs zich daarvan bewust lijken te zijn. Want de titels van de hoofdstukken, ofwel datgene waarmee mensen zich kunnen identificeren, blijken in grote lijnen overeen te komen met de betekenis van de planeten en de ascendant in de astrologie. Ik denk dus ik ben: Mercurius. Ik voel dus ik ben: Venus. Ik werk dus ik ben: Mars, Ik heet dus ik ben: Zon. Ik hoor erbij, dus ik ben: Uranus. Ik lijd, dus ik ben: Neptunus. Ik heb een verleden, dus ik ben: Maan. Ik heb lief, dus ik ben: Jupiter. Ik word erkend, dus ik ben: Saturnus. Ik consumeer, dus ik ben: Pluto. Ik heb een lichaam, dus ik ben: ascendant. Ik moet toegeven dat dit niet voor honderd procent klopt, maar de grote lijn is opvallend.

Ik ben mezelf, dus ik ben. Zo heet de epiloog van het boek, en ik hoopte op een ontknoping die boven al die identificaties uit zou stijgen. Hoewel het een mooie schets geeft van de huidige grondhouding van onmiddellijke behoeftenbevrediging, waarbij we alles van anderen en de overheid verwachten maar daar zelf steeds minder voor over hebben, gaat het boek totaal niet in op wie of wat zich nou eigenlijk met dit alles identificeert. En dat is jammer. Zeker voor filosofen is het een misser als ze deze meest wezenlijke vraag niet stellen. Wat niet wegneemt dat het genieten is geblazen van dit soort boeken, want het komt vandaag de dag niet vaak meer voor dat mensen überhaupt nog een beetje helder en logisch denken – daar is gewoon geen tijd meer voor in onze snelle samenleving die in een identiteitscrisis lijkt te verkeren. Een crisis die een schaap in wolfskleren zal blijken te zijn, want ‘wie ben ik?’ is eigenlijk een spirituele vraag. Een vraag waarop elk antwoord fout is maar dat wordt alleen na veel missers ontdekt.

Gepost in Astrologie, Psychologie, Spiritualiteit