De jaren nul

31 december 2010

In nrc.next van vandaag een mooi verhaal van Christiaan Weijts over ‘de jaren nul’, zoals hij het afgelopen decennium noemt en waar hij kennelijk ook het jaar 2010 bij rekent. Omdat we meestal bij 1 beginnen te tellen, is daar ook wel wat voor te zeggen. ‘De jaren nul hebben vooral impact gehad op de onzichtbare wereld, op het virtuele domein, op mentaliteiten, opvattingen, machtsverhoudingen en identiteiten.’ Wat voor mij aangeeft dat de crisis waarin we verkeren eigenlijk een spirituele crisis is: wat is waar, wat is werkelijkheid, wat vind ik eigenlijk, wie en wat bepaalt mijn leven? En last but not least: wie ben ik? Een paar dagen geleden maakte ik per ongeluk een bericht in Facebook met als onderwerp Second Life. En ik vind het eigenlijk heel leuk dat ik in dit netwerk onder mijn ‘gewone’ legale naam werk, maar wel met een portret van de speler van mijn tweede leven, mijn avatar. Bij dat bericht kon ik dus spontaan geen andere zin schrijven als ‘Wat is mijn ware gezicht?’

‘Dit decennium hebben we geleerd om behalve in de fysieke wereld ook in de virtuele te bestaan, los van ruimte en tijdzones,’ schrijft Weijts verder. Dat geldt ook voor mij, en ik snap steeds minder hoe mensen, waaronder mijn beste vrienden, zonder de virtuele wereld kunnen. Dan wordt je leven toch heel beperkt? In de Ooi- en Geemlander van vandaag schrijft Dick Hofland over sociale netwerken onder de titel ‘Wie veel vrienden heeft heeft geen vrienden’. En ook dat is waar. Hij citeert onder andere filosoof De Mul die drie soorten vriendschap onderscheidt: je hebt de Aristoteliaanse vriendschap waarbij het vooral gaat om samen dingen te doen, de romantische waarbij het gaat om het delen van je diepste gevoelens, en de Kantiaanse waarbij dit niet per se in elkaars aanwezigheid hoeft te zijn. De derde vorm is volgens Hofland ‘de meest nobele, want die is gebaseerd op welwillendheid’ en hij citeert De Mul: ‘Ook als je elkaar tien jaar niet hebt gezien en de ander staat ineens voor je deur, dan ben je meteen weer vriend.’ Vervolgens citeert Hofland ook Marjolijn Antheunis, universitair docent Sociale aspecten van nieuwe media, die bij sociale netwerken liever van connecties spreekt dan van vriendschap: ‘Van de sterke banden heb je er tussen twee en tien. Dat zijn echte, hechte vriendschappen.’ En even verderop zegt ze over vriendschappen die op sociale netwerken ontstaan: ‘Als er nieuwe dingen zijn, ontstaat er altijd zorg. Dat zag je met de komst van de televisie en de telefoon ook. Toen dacht men ook dat mensen elkaar nooit meer zouden zien (…) Maar in absolute termen zijn we door de komst van alle nieuwe mogelijkheden niet eenzamer geworden.’ En Dick Hofland concludeert: ‘Het blijkt ook dat als mensen elkaar online kunnen vinden, ze elkaar in het echte leven eveneens aardiger vinden (…) Je onthult meer over jezelf en daardoor kom je ook meer over de ander te weten.’ Wat me doet denken aan wat John Lopez op 20 december in nrc.next schreef bij een artikel over World of Warcraft: ‘Het gilde waar ik leiding aan geef bestaat uit spelers uit heel Europa. Zij hebben elkaar echter nog nooit ontmoet. Misschien is het juist door die anonimiteit dat het sociale contact binnen een gilde zo belangrijk is. Zonder angst tot veroordeling worden zaken besproken die normaal gesproken bij vrienden en familie zouden blijven.’

Om een lang verhaal kort te maken: het lijkt erop dat zogenaamde ‘virtuele’ contacten steeds meer serieus worden genomen. Dat men gaat inzien dat die heel diep kunnen gaan en niet onder hoeven te doen voor ‘echte’ fysieke relaties. Voor wellicht het grootste deel is er sprake van een hype: het aantal vrienden in Facebook of Hyves of het aantal followers in Twitter lijkt een statussymbool te zijn. Dat de grote massa bijna altijd met iets nieuws aan de haal gaat, wil echter niet zeggen dat er verkeerde ontwikkelingen zijn: ook het hebben van telefoon en televisie was ooit een statussymbool. Het afgelopen decennium hebben sociale netwerken via het internet een enorme vlucht genomen. Dat wil niet zeggen dat we nu opeens tot méér vriendschap in staat zijn, maar wellicht wel tot een andere en meer bereikbare vriendschap, dat er meer mogelijkheden voor gecreëerd zijn. Dat is toch een rijkdom waar ik blij mee ben. Die eenzame mensen meer blijheid, en gehandicapten meer vrijheid kan schenken. De wereld is er het afgelopen decennium een stuk materialistischer op geworden, maar tegelijkertijd worden spirituele perspectieven meer zichtbaar. Bijvoorbeeld in de identiteitscrisis zoals die steeds vaker op persoonlijk en maatschappelijk vlak zichtbaar wordt. Bijvoorbeeld doordat steeds meer mensen de echte vragen gaan stellen. Zoals: wie ben ik? De jaren nul waren een mooie aanloop daartoe. Het blijft spannend allemaal en heel bijzonder om mee te maken.