Macho

27 april 2011

Een vroege zomerse Pasen in Duitsland gevierd. Heb me lekker laten opwarmen door het paasvuur – Hein bracht een biertje – waarbij mijn bril en smartphone gelukkig niet gesmolten zijn. Halfbloot door de bergen gebanjerd. Op terrasjes buiten gegeten en gedronken. Een leuke knaap die ons bediende in Bad Wildungen, waar ik me steeds in een chique badplaats in Zuid-Frankrijk waan. Films bekeken en Risk gespeeld. Dat alles omlijst door veel muziek uit de jaren zestig in de auto en het vakantiehuisje. En op de terugweg de Wewelsburg bezocht, waar zich in de kelder van de noordelijke toren een crypte bevindt, die van 1933 tot 1945 het occulte centrum van de SS moest voorstellen. Het was koud daar. Je kon er alleen komen via een museum dat aan Himmler en zijn vrienden was gewijd. En wat me even opviel was niet zijn dagboek dat ergens gelegen moet hebben, maar juist iets heel gewoons dat ik al honderden keren heb gezien: een echt manlijke Duitse soldaat, een trotse Ariër met ontbloot bovenlijf. De macho. En meteen was ik weer in 2011.

Peter van Rietschoten, die al ruime tijd de mooiste foto’s van het dorpsleven op zijn site Oog op Blaricum laat zien, beval onlangs het boek Wat een hufter! van Bas van Stokkom aan. Daarin is een heel hoofdstuk aan machocultuur gewijd. Als zijnde één van de oorzaken van huftergedrag. Hij noemt onder andere een onderzoek van Motivaction uit 2009 dat spreekt van de ‘grenzeloze generatie’ waar ouderlijke onmacht, opvoedingsonzekerheid en gemakzuchtig verwennen het moderne geëmancipeerde gezin plagen. ‘Het grootste deel van de jongeren is hedonistisch en materialistisch ingesteld. “Jezelf goed voelen” staat voorop. Ze zijn gefocust op uiterlijkheden, kicks, geld, consumptie en netwerken. “Leuk” is de norm geworden. De jongste generatie heeft zich massaal bekeerd tot de commerciële zenders en heeft weinig op met etiquette en regels voor omgangsvormen, veel minder dan hun leeftijdsgenoten tien jaar terug.’ (p. 60-61) Dit alles wordt gewijd aan een veel te permissieve opvoeding, en de stap naar machogedrag is snel gezet. ‘Vrijetijdsarena’s als megadisco’s lijken een premie te zetten op een stoere en onbevreesde houding en het opsnuiven van gevaren.’ (p. 64)

‘Tot in de jaren tachtig stonden deze expressieve aspecten van mannelijk gedrag minder op de voorgrond. Op straat en in uitgaanscentra werd mannelijkheid niet zo sterk geprofileerd. Jongeren ontleenden weliswaar ook prestige aan kicks, stoned zijn of gekke muziek. Maar je opwerpen als een machoman werd geassocieerd met autoritair gedrag.’ (p. 69) Ja, zo herinner ik het me ook. Ik ben geneigd om een scheidslijn rond 1984 te trekken, het jaar waarin de kleurige Nederlandse popgroep Doe Maar zijn hit Macho lanceerde. Die jongens durfden nog te zingen dat ze liever dan lief waren. Of dat ze bang waren. Toen mocht en kon dat nog. En het kan geen toeval zijn dat in die jaren tegelijk de opgang van het neoliberalisme begon, dat immers ook een sterke nadruk legt op zelfzuchtigheid en de stoere sterke Atlas, die als Übermensch de wereld draaiend moet houden en niet gehinderd wil en mag worden door overheid en medemenselijkheid.

Zo lijkt de macho steeds opnieuw terug te keren. Of dat nou is als Romein, als nazi, als jongere, of als neoliberaal, de ongebreidelde manlijke heers- en expressiezucht drijft steeds opnieuw hele werelden en culturen naar de ondergang. Als psycholoog kun je natuurlijk zeggen dat die macho’s een minderwaardigheidscomplex hebben en hun vrouwelijke kanten onderdrukken. Net zoals ik vermoed dat de penislengte van scheurende en knetterende motorrijders niet echt bovenmaats is. Maar misschien ben ik zelf als watje ook wel bang voor macho’s. Ben ik bang voor mijn eigen manlijkheid, en vind ik het daarom zo fijn om zoet en lief met vriendjes om te gaan. Ik vond het al zó moeilijk om het gras bij het vakantiehuisje te maaien! Omdat daarmee wel duizend vrolijke zonnige paardenbloemen het leven moesten laten! Maar misschien was dat wel een goede oefening voor me. Zodat ik straks als een echte man gewoon een boom kan omhakken. Of levende kuikentjes in de hakselaar kan stoppen. En gewoon wat lekker kan rondhufteren. Omdat dat kan.