Ton Koopman

31 augustus 2008

Cultuur bloeit in kunst en wetenschap, en de manier waarop we met deze bloemen omgaan zegt alles over ons niveau van beschaving. In Nederland krijgt cultuur niet zoveel kans om te bloeien. Als een tuinder prachtige exemplaren tussen zijn bloemen ontwaart zal hij hen koesteren, extra aandacht geven. Maar niet in ons land. Van linkerzijde wordt alles wat met zijn kop boven het maaiveld uitkomt als elitair bestempeld en liefst zo snel mogelijk platgemaakt, van rechterzijde worden hogere waarden aan hun lot overlaten aan een markt die per definitie niet verheffend kan zijn. Zo zorgen links en rechts er samen voor dat Voetbal en Veronica de Nederlandse cultuurdragers blijven, gespeend van enige intelligentie.

De subsidie van € 3,4 ton voor Ton Koopman en zijn Amsterdam Baroque Orchestra and Choir wordt door het Fonds voor de Podiumkosten ingetrokken. Dat wil immers “meer voor minder”, zoals ze in haar Algemene toelichting op adviezen en besluiten schrijft. “Daarnaast wogen niet-artistieke criteria zwaarder mee dan voorheen,” is in de toelichting ergens tussen in- en uitstroom, contexten en parameters te lezen, “waarbij de relatie tussen scheppen, produceren, programmeren en publiek het kader bood. Aandacht kreeg de diversiteit van het landschap, de spreiding, de omvang en diversiteit van publieksbereik (inclusief internationalisering), en cultureel ondernemerschap en bedrijfsvoering.” Kort samengevat: kunst als een product dat efficiënt in de markt moet worden gezet. Subsidie uitsluitend om kunstenaars te leren commercieel te werken, iets wat per definitie strijdig is met het beginsel van creativiteit, die immers alleen in vrijheid kan bloeien.

Niet voor de eerste keer wordt de crème de la crème van de Nederlandse muziekwereld op straat gezet. In de toelichting op het besluit om de subsidie voor Ton Koopman en zijn orkest en koor in te trekken kunnen we lezen dat één van de redenen daarvoor is dat ook anderen nu authentieke muziekuitvoeringen geven. Wat kennelijk een argument is om de initiatiefnemers daartoe een trap na te geven. Want het gaat natuurlijk niet aan om een subsidie in één klap in te trekken en niet netjes af te bouwen. Ook hier dringt zich weer het beeld op van de onbetrouwbare en alleen in marktwerking geïnteresseerde overheid. Het gebeurt immers onder verantwoording van minister Plasterk, aan wie een petitie wordt gestuurd die ik graag heb ondertekend. Roep die club tot de orde, minister!

Want hoewel hij wel eens uit de rails wil vliegen met zijn wellicht iets té bevlogen interpretaties en vertolkingen van klassieke barokmuziek, is Ton Koopman met zijn orkest en koor één van de weinigen die Bach en tijdgenoten tot ons brengt op een wijze zoals dat waarschijnlijk indertijd bedoeld was. Die in overgave alle kerkelijke cantates heeft uitgevoerd, zodat Vriend en ik elk jaar een rondje maakten van Anton Philipszaal via De Doelen en Vredenburg naar Concertgebouw, zo’n 16 zangstukken per jaar. Die het ook waagde om op een heel originele en gewaagde manier de Markus Passion te reconstrueren. Bij wie je ook repetities kon bijwonen en in wiens orkest ik de luitspeler zo’n leuke jongen vond. Die zo heerlijk driftig vanachter een kistorgeltje kon dirigeren en niet te beroerd was om zijn muziek onder het label Antoine Marchand te gaan verkopen. Afijn, luister zelf maar naar te downloaden mp3-bestanden en samples van wat hij met zijn orkest en koor allemaal heeft gepresteerd!

Ik vraag me af welke krachten er achter deze cultuurvernietiging zitten. Juist waar we de kans krijgen ons westerse wezen op de kaart te zetten, onze canon, gooien we ook hier onszelf weg voor een bedrag dat in geen verhouding staat tot het hierdoor aangerichte verlies van identiteit. Zoals R.E.M-zanger Michael Stipe weg wil uit Amerika als McCain wint, zo gaat Ton Koopman waarschijnlijk naar Frankrijk als hier niet wordt ingegrepen. En geef hem ongelijk. Want er is maar één ding te zeggen over deze wijze van omspringen met cultuur: schande!