De laatste koan

Date 28 september 2011

Jed McKenna geeft in zijn vierde boek Notities korte en bondige samenvattingen van zijn ideeën over spirituele verlichting in zijn eerdere boeken, samen met interviews en niet eerder gepubliceerd materiaal. Zoals ik hem ken is hij genadeloos kort en bondig, down to earth, gunt hij je geen enkele zekerheid, ondermijnt hij elk houvast en kun je hooguit iets als verlichting bereiken als je je levend laat villen. Want wie we denken te zijn is meestal een leugen, het ego dat hij het ‘onware zelf’ noemt. Persoonlijke kenmerken zijn eigenlijk allemaal gebreken, misvormingen, onvolkomenheden. Het lijkt erop dat bij McKenna ego en persoonlijkheid samenvallen en dat de enige echte bevrijding te vinden is in het sterven. Een gedachte waarin hij trouwens bepaald niet alleen staat in de spirituele wereld, zij het dat hij dat doodgaan mooier, spannender en avontuurlijker lijkt te vinden dan de meeste anderen. ‘Laat de dood je metgezel zijn. Dat is het enige wat je werkelijk hebt, het enige wat werkelijk van jou is, wat niemand van je af kan pakken,’ schrijft hij op de pagina’s 142 en 143. Zo heb ik Bhagwan ook vaak horen praten. Hij gaf me een naam die niets anders betekent dan ‘waarheid’, en McKenna’s hoofdstuk Zen en de kunst van zelfverminking besluit met: ‘Er is maar één koan, en die is voor ons allemaal dezelfde: Wat is waar?’

Het boek heeft aan het eind een uiterst onverwachte, maar voor mij zeker herkenbare wending, waarmee hij veel van wat hij eerder beweerde weer op zijn kop lijkt te zetten, maar zo is hij nu eenmaal. Maar het is niet voor niets dat hij niemand laat weten wie er in real life achter het pseudoniem Jed McKenna schuilgaat, want anders zouden velen zich aan hem als spiritueel leraar vastklampen, en als er iets is dat je spirituele ontwikkeling in de weg staat is het wel een meester, zijn het boeken, is het godsdienst, religie of mystiek. Daarmee zullen we zeker geen verlichting bereiken, die volgens hem op pagina 20 het minst misleidend kan worden omschreven als:

  1. Geen-zelf,
  2. Permanent non-dualistisch bewustzijn,
  3. Realiseren van de waarheid.

Iemand die dit nastreeft is in werkelijkheid op zoek naar ‘Menselijke Volwassenheid (…) rondtrekken, op verkenning gaan en spelen (…) het materialiseren van je verlangens, flow en moeiteloos functioneren, positieve gevoelens die niet wortelen in angst, bijvoorbeeld ontzag, dankbaarheid en agape, waaruit blijkt dat je begrijpt dat alles met alles verbonden is,’ aldus McKenna op de pagina’s 71 en 72.

Verlichting heeft kennelijk te maken met het ‘realiseren van de waarheid’ en het ‘materialiseren van verlangens’. Zonder de waarheid te weten en te leven kun je nooit verlicht raken. En tegelijk ben je blijkbaar bezig je verlangens te concretiseren, vorm te geven. Opvallend vind ik dat ook het ‘spelen’ als kenmerk van volwassenheid (want daar gaat om bij verlichting) wordt genoemd. Want spelen is vaak iets dat zich in een virtuele wereld afspeelt: de poppen en inventaris in het poppenhuis, de stations, hotels en gevangenis in Monopoly en de legers in Risk zijn niet ‘echt’, maar daar worden wel verlangens geconcretiseerd, zichtbaar op tafel of computerscherm gezet. Zo zie ik mezelf als jongetje op de tweede etage van dat huis op de Weteringschans voor een doos Meccano zitten. Je had ook Mobaco waarmee je huisjes kon bouwen en later kwam zoals bekend Lego op de markt. Dat laatste heb ik nooit gehad en tot diep in mijn studententijd stond ik wel eens voor het raam van een speelgoedwinkel mezelf af te vragen: ‘Zal ik?’

Toen niet, maar nu dus wel. Eindelijk! Het werd tijd. De legosteentjes waarmee ik speel heten nu prims en daarmee kan ik van alles maken. Het zijn vierkante houten blokjes die ik kan uitrekken, vervormen en kleuren. Waarin ik scripts kan stoppen zodat ze van alles kunnen doen en zo tot leven komen. Ik kan ze gewicht geven of laten zweven, transparant maken en ‘phantom’ waarmee je er dwars doorheen kunt lopen. Zo kan ik bijvoorbeeld een poortloze poort maken, die verdwenen is als je er doorheen loopt en vervolgens achter je kijkt. Wat ik een heel leuk spiritueel beeld vind: zelfs de illusie blijkt niet te bestaan als je die gepasseerd bent. Dit alles gebeurt uiteraard in Second Life en niet ‘in het echt’. Maar dat laatste roept meteen de vraag op waar alles om draait: wat heet ‘echt’? En het antwoord op deze vraag moet de waarheid en niets dan de waarheid zijn. Tijdens een etentje in Bellevue praatte ik hierover met fractiegenootje Rob en wethouder Rob. De ene Rob vond het maar gevaarlijk en twijfelachtig waarmee ik bezig was, maar de andere Rob was oprecht nieuwsgierig en begon me enthousiast uit te horen over deze voor hem toch vreemde hobby van mij.

Voor velen heeft alleen de concrete, tastbare werkelijkheid waarheidsgehalte en is dat de enige echte wereld die er is. Daar is geen plaats voor kunst en wetenschap, zoals je dat ook ziet in het huidige kabinet. Dan zijn alleen materiële waarden zoals de economie van belang. Terwijl juist niet-materiële dingen als kunst en wetenschap het leven mooi en zinvol maken, zo niet het doel zijn van waaruit de hele mensheid ooit met zijn levensavontuur is begonnen. Maar wat hebben de concrete plastic legosteentjes wat mijn gepixelde ‘onechte’ prims in Second Life niet hebben? Wat heeft real life dat Second Life niet heeft? Met mijn prims kan ik veel meer doen dan met legosteentjes, en één ding weet ik uit eigen ervaring zeker: de wereld van Second Life is voor een groot deel bezield door duizenden en duizenden die daar al spelend de meest fantastische werelden hebben gecreëerd.

Is de idee, de fantasie, de bezieling, het verlangen dan minder echt dan de concrete neerslag ervan? Dat kan bijna niet. Ik ervaar het niet zo, dus hoe kan ik zeggen dat bezieling en spel onecht of onwaar is? Voor mij is het een echte waarheid dat hier sprake is van een ware echtheid. Bovendien ben ik, in tegenstelling tot veel aanhangers van het populaire postmodernisme, zo ouderwets om te geloven dat er maar één werkelijkheid is. Die is toch niet te splitsen in echte stukken waarvan het bestaan waar is, en onechte stukken waarvan het bestaan onwaar is en die dus niet bestaan? Alles is één. Dat betekent dat óf alles waar is, óf dat alles een leugen is wat dan op zich weer waar zou zijn. Dat betekent dat óf alles echt is, óf alles virtueel is wat dan op zich weer echt zo zou zijn. Doorhalen wat niet verlangd wordt.

En trouwens: wie is Jed McKenna?

  • Facebook
  • Twitter
  • NuJIJ
  • Print
  • PDF
  • Add to favorites

Reageer

XHTML: Je kan deze tags gebruiken: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>