Virtuele identiteit
20 september 2008
Donderdag in Amsterdam een symposium bijgewoond over Identiteit in virtuele werelden. Georganiseerd door niet minder dan de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Er waren zo’n 200 deelnemers – en zo te zien niet de meest domme – die zich allemaal in hun eigen vakgebied of interesse bezighielden met de virtuele werelden waarin veel jongeren graag vertoeven. Sprekers waren hoogleraar filosofie Jos de Mul, onderzoeker en rechtstheoreticus Mireille Hildebrandt, hoofddocent recht en technologie Ronald Leenes, dichter en polemist Ilja Leonard Pfeijffer en activiste, publiciste en feministe Karin Spaink. Aan de lijst van deelnemers te zien kwamen die uit alle hoeken van het land opdagen, waaronder veel studenten, universitaire docenten en onderzoekers. En Liek Schoeren, die in haar prachtige weblog Gluren op het web verslag van dit symposium doet, inclusief illustraties en filmpjes. Zeker een bezoek waard!
In communities zoals Hyves en Facebook maken deelnemers een eigen identiteit in de vorm van een profiel. Naast wat basisgegevens over jezelf kan je van alles op je eigen pagina zetten, zoals wat je hobby’s, je favoriete muziek en filmpjes zijn. En dan maar anderen vragen om vriendjes te worden, zodat er uiteindelijk een heel netwerk ontstaat waarin je bijvoorbeeld naar de vrienden van je vrienden kan gaan. Maar waarin helaas ook de commercie kan toehappen, bijvoorbeeld door al je vrienden op de hoogte te stellen van wat jij bij een internetwinkel hebt gekocht. En dan zijn we bij de keerzijde van deze identiteit.
Want maar al te gemakkelijk zet men willens en wetens zijn hele hebben en houwen op het internet. En probeer het dan maar weer eens daar weg te krijgen! Want reken maar dat intelligente computers heel slim zijn. Een anonieme foto van jezelf met een bekende bergtop op de achtergrond en een andere foto van jezelf waar je naam bij staat worden al gauw aan elkaar gekoppeld door computers die beelden kunnen herkennen. De beste manier om je identiteit kwijt te raken is wellicht ervoor te zorgen dat deze ondergesneeuwd wordt door veel tegenstrijdige informatie, zodat je de computers in de war brengt.
Identiteit is big business. In Amerika is Facebook populair, in Nederland Hyves. In andere landen worden weer andere communities veel gebruikt, wat weer iets zegt over de identiteit van die landen. Deelname is altijd gratis. Althans dat denk je. Want intussen voed je vele databases, waarvoor de commercie graag goed geld betaalt, opdat ze je specifiek aan jou gerichte reclame kunnen sturen. En wat de overheid met dit alles doet zullen we maar in het midden laten. Je hoeft in een weblog alleen maar de naam Osama bin Laden te noemen om de voelsprieten van haar computers tot leven te brengen.
Maar er is ook nog zoiets als een reflexieve identiteit, die te maken heeft met de spirituele vraag: wie ben ik? Of: waarmee identificeer ik me? En dan komen we al snel in de wereld van Second Life – geen game, maar een play – waar iedereen zich een tweede identiteit aanmeet in de vorm van een avatar. Ook hier is de populariteit te danken aan de vrijheid die men heeft. Zoals jongeren aan de ogen van ouders, onderwijzers en andere goedbedoelende opvoeders ontsnappen met hun sms’jes en communities, zo is ook in de wereld van Second Life een ultieme vrijheid te vinden. Het is geen game dat een doel heeft, waar je een bepaald level moet halen, maar een play in een wereld die door alle avatars samen op eigen initiatief is ontstaan. Het lijkt eng als je de dichter Pfeijffer, die een leuk reisverslag over Second Life heeft geschreven, aan interviewster Karin Spaink hoort vertellen dat hij zich volledig identificeert met zijn avatar. Maar als we een goed boek lezen, zijn we toch ook even helemaal weg, in een andere wereld?
Nu is identiteit in veel spirituele kringen, zeker in die van advaita en Osho, bepaald niet iets waarop je zit te wachten. Eén persoonlijkheid is al erg genoeg! Maar het gekke is dat het aannemen van meerdere identiteiten ze juist flexibel maakt, en dat je daardoor je persoonlijkheid veel makkelijker kunt relativeren. Switchend tussen First en Second Life moet je steeds even nadenken en wakker worden in een andere wereld en je afvragen wie je bent. Zoals Ilja Pfeijffer er in het ‘echte’ leven even aan moet wennen dat de namen van de mensen niet meer boven hun hoofd zweven. Maar of het nou om identiteit in First Life of die in Second Life gaat: uiteindelijk is alle identiteit virtueel.
Gepost in Second Life, Spiritualiteit, Uit mijn leven
