Soylent Green

5 februari 2012

Ik hou niet van complottheorieën. Die hebben namelijk maar al te vaak de bedoeling om de aandacht af te leiden van wat er werkelijk aan de hand is. Zoals het beste complot van de laatste decennia, het – sorry dat ik het er weer over heb – neoliberalisme. Daaraan moest ik denken toen ik gisteravond weer eens keek naar de film Soylent Green uit 1973, die één van mijn lievelingsfilms is omdat bijna nergens mooier de dystopie van dit geloof in beeld is gebracht. Het verhaal speelt zich af in 2022, zodat we na het overleven van 2012 alweer een nieuw jaar hebben om ons op te verheugen. Dan wonen in New York City veertig miljoen mensen. De meeste zonder dak. De laatste paar bomen worden onder een tent bewaard. Groenten en vlees zijn luxeartikelen die niemand zich kan veroorloven, zodat iedereen alleen nog Soylent Green als voedsel heeft.

Blauwe luchten en vogels, dieren, zeeën en zonsondergangen leven alleen nog in de herinneringen van de ouderen, zoals Sol Roth (gespeeld door Edward G. Robinson) die zijn jongere collega en detective Thorn (gespeeld door Charlton Heston) graag over het mooie verleden vertelt. Maar nu, in 2022, is de wereld vervallen tot één grote armoede waarin alleen overleven nog telt. Bij opstanden wegens een tekort aan Soylent Green worden mensen met schuivers opgeschept en afgevoerd. In overvolle trappenhuizen, straten en kerken struikel je over de mensen. In prachtige soms rembrandtieke kleuren zie je in deze film wat er van de samenleving na jaren van afbraakbeleid overblijft. Uiteraard is er wel een kleine elite aan de macht, die in afgeschermde woongebouwen in luxe leven en baden, achter muren en prikkeldraad. Daar is drank te vinden, kun je een douche nemen, boeken lezen en genieten van vrouwen die bij het ameublement horen.

Sinds 1973 en nu is de dagelijkse realiteit in de wereld steeds meer op die van de film gaan lijken. Anno nu zijn de gated communities in opmars waar de ‘1%’ zich verschanst voor de ‘99%’. Anno nu leven er steeds meer mensen op straat. Anno nu blijkt voedsel steeds ongezonder te worden. In de film kun je je leven op een prachtige manier laten eindigen – wat één van de meest beroemde scènes van de film oplevert – en dat zijn we in de loop der jaren ook steeds minder gek, zo niet meer acceptabel gaan vinden. ‘Ik ga naar huis,’ schrijft Sol aan Thorn, waarop hij zich laat euthanaseren onder prachtige muziek en natuurbeelden, die bij zijn jongere collega die dit vanuit een raampje bekijkt een onbedwingbaar verlangen en een huilbui oproepen. Net voordat hij zijn laatste adem uitblaast zegt hij tegen Thorn dat hij ‘de Centrale’ moet onderzoeken, omdat daar een groot geheim verborgen is.

Maar ook dat verschrikkelijke geheim van Soylent Green begint al werkelijkheid te worden, want daarmee is onlangs op BNN een voorzichtig begin gemaakt. Vrije markt, survival of the fittest, eigen verantwoordelijkheid: meestal zijn dat excuses voor een survival of the fittest waarin de verschillen tussen arm en rijk de meest schrijnende vormen aannemen. Maar ‘hoe onbillijker een samenleving is – dat wil zeggen, hoe meer economische en hiërarchische ongelijkheid – des te slechter is iedereen af in termen van bijna elk maatschappelijk probleem, zowel rijk als arm,’ citeert Lynne McTaggart de onderzoekers Wilkinson en Pickett in haar boek De verbinding. Uiteindelijk leidt verrijking helemaal niet tot verrijking. Maar probeer dat eens een neoliberaal uit te leggen…

Gepost in Diversen, Maatschappij en politiek