Vrije wil

Date 18 september 2012

Soms stel ik me voor dat ik op mijn sterfbed lig en terugkijk op mijn leven. En dan concludeer ik dat het eigenlijk een rommeltje is geweest. Niet dat daar iets mis mee is, maar het liep niet altijd zoals het de bedoeling was. In mijn jonge jaren was ik waarschijnlijk soms iets te wild en deed ik wellicht gevaarlijke dingen. Zoals het opsnuiven van kamfer waar je een hartstilstand van kan krijgen. Of het te nonchalant omgaan met vriendjes die echt van me hielden. Het verraden van een klasgenootje die stiekem zijn eigen proefwerkcijfers in de lerarenagenda had veranderd doordat ik dat aan mijn moeder vertelde die actie ondernam. Ruzies met mijn ouders. Slordig omgaan met financiën. Een hekel aan mode en omgangsvormen omdat ik dat allemaal hypocriet gedoe vond. Allemaal van die dingen die ik nu toch anders gedaan zou hebben. Met uitzondering van dat laatste dan, want ik heb nog steeds een fobie voor nette pakken en het stellen van beleefdheidsvragen. Die slordigheid in de omgang zal mijn ascendant Boogschutter wel wezen.

Maar heb ik spijt? Soms wel, maar eigenlijk is alles gebeurd zoals het gebeuren moest, en in mijn meer verlichte buien denk ik met Edith Piaf: Non, je ne regrette rien. Vaak denk ik dat alles niet anders had kunnen zijn. Omdat het bij me hoorde, omdat het nou eenmaal zo moest zijn. Achteraf blijkt alles even voorspelbaar geweest als wat een kind met speelgoed, een puber met een brommer of een volwassene met zijn partner gaat doen. In die-en-die situatie kon ik gewoon niet anders dan zo-en-zo reageren. Op zo’n moment voelde het wel als een vrije keuze, maar was het dat ook? Ik betwijfel het. ‘Vrijheid is een gevoel,’ schreef ik eens in een verhaal. ‘En dat heeft niets te maken met een al dan niet gedetermineerd, gepredestineerd of geprogrammeerd zijn.’ En helemaal raar wordt het als mensen juist vrij willen zijn om daarmee zichzelf te kunnen zijn of uiten, want dan wil je je dus eigenlijk aan jezelf binden zodat je die vrijheid weer kwijt bent.

Voor mij geen vrije wil dus. Alleen de illusie ervan. Maar dit heeft wel vergaande consequenties. Als er geen vrije wil is, betekent dat dat mensen dus nooit eigen keuzes kunnen maken, of ergens verantwoordelijk voor kunnen zijn. Voor straf en beloning blijft er geen ruimte meer over. Er zijn geen goede en slechte mensen meer, geen weldoeners en criminelen. Ieder speelt zijn eigen rol en heeft uiteindelijk zelf helemaal niets te vertellen over hoe alles moet reilen en zeilen. Er is geen ego meer. Alles is illusie, Maya, waarover de Incredible String Band zingt: ‘Jesus and Hitler and Richard the Lionheart, three kings and Moses and queen Cleopatra, the cobbler, the maiden, the mender and the maker, the sickener and the twitcher and the glad undertaker, the shepherd of willows, the harper and the archer… All sat down in one boat together…’ De vrije wil is even onecht als de keiharde materie die voor bijna honderd procent uit leegte bestaat. Maar met deze illusies valt goed te leven, wellicht beter dan wanneer je serieus in de echtheid van dat alles gelooft. All this world is but a play.

  • Facebook
  • Twitter
  • NuJIJ
  • Print
  • PDF
  • Add to favorites

2 reacties op “Vrije wil”

  1. Peter Woninck op Facebook zei:

    Straks denk je lekker rustig op je sterfbed te liggen en dan komt er iemand met een app en die gooit de hele situatie weer om 😉 Weer een illusie getackeld.

  2. Lino zei:

    Uit de Dagelijkse Gedachte van Deepak Chopra.

    “Aan de oppervlakte lijkt het leven willekeurig,
    maar op een dieper niveau is het volmaakt geordend”.

    Dus maak je geen zorgen voor de dag van morgen.
    Maar ….Elke dag is een nieuwe om het beter te doen.

    Geniet elke dag van het leven.

Reageer

XHTML: Je kan deze tags gebruiken: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>