Non-lokaliteit

30 september 2014

Soms vraag ik me af of anderen dat ook kennen. Dat rare gevoel van tja… van wat met een mooi woord non-lokaliteit wordt genoemd. Vooral met muziek. Ik kom nu op dit onderwerp omdat ik laatst weer eens The Beatles hoorde en nu het nummer Maxwell’s silver hammer in mijn hoofd speelt. Een heerlijk grappig lied waardoor ik me vroeger vaak prettig gekieteld voelde, maar dat kwam ook door de hasj die ik blowde op de zitzak in Pims halfduistere studentenkamer. Het voelde alsof The Beatles zelf in mijn hoofd zaten te spelen. In dat nummer komt ook ergens een bijna onhoorbaar gniffellachje van Paul voor dat een kriebelend genotsgolfje door mijn lijf deed tintelen. Het lied ging natuurlijk nergens over, maar dat maakte het des te leuker zodat ik het ook zelf graag zong onder het plukken van de akkoorden op mijn gitaar.

Maar het was ook wel wat raar en eng omdat mijn hoofd zo leeg aanvoelde. The Beatles in mijn hoofd in plaats van hersenen – niet in de geluidsboxen waar ze eigenlijk thuishoorden en waaruit ze kennelijk stiekem wisten te ontsnappen om zich onder mijn schedeldak te nestelen. Waarbij ik wel eerlijk moet zeggen dat ik mee nooit echt heb kunnen voorstellen dat er hersenen in mijn hoofd zitten, daarvoor is naast mijn gedachten, ideeën, fantasieën, beelden en muziek echt geen plek meer. Als ze ooit zouden ontdekken dat mijn hoofd écht leeg is zou me dat niet verwonderen. Ik ben een leeghoofd, maar hersenwetenschappers zullen ongetwijfeld zeggen dat dit een illusie is, hoewel er tussen alle elementaire deeltjes van mijn grijze massa wel enorm veel leegte is waarin zich nog van alles kan afspelen. Bewustzijn bevoorbeeld.

Meestal blijven The Beatles netjes alleen in de geluidboxen zitten. En soms, als ze door een koptelefoon of dopjes in mijn oren zingen, zitten ze alleen in mijn hoofd. Mijn vader vertelde me ooit dat hij het een griezelige ervaring vond om muziek door een stereo-koptelefoon te beluisteren – hij was met mono opgegroeid en moest überhaupt weinig van stereo hebben. De ervaring van non-lokaliteit heb ik dus alleen als de muziek echt van buiten komt, zoals bij geluidsboxen of een orkest dat speelt. En dat buiten is dan tegelijk binnen! Misschien is dit wel letterlijk bewustzijnsverruiming waarmee dat als een veelarmig dier naar buiten vlamt en de bron van de muziek omstrengelt. Bewustzijn als een Octopus’s garden, zoiets.

Wanneer ik in gedachten beelden zie of dingen hoor, of gewoon iets aan het denken ben, voelt dat voor mij heel reëel aan. Pas als ik de binnenwereld niet meer kan onderscheiden van de buitenwereld is er iets beangstigends aan de gang. In een halve slaap hoor ik wel eens de deurbel rinkelen, maar ik weet dan al snel dat dit en hallucinatie is. Gelukkig maar. Het bespaart veel kosten van psychiaters en hun enge medicijnen als ik de binnen- en buitenwereld een beetje uit elkaar weet te houden. Maar het zijn juist dit soort ervaringen, ontsproten aan een simpel knus liedje van The Beatles, die me de overtuiging hebben gegeven dat de werkelijkheid heel anders in elkaar zit dan we meestal vermoeden.

Sommige ervaringen, zoals ik ze ook heb bij klassieke concerten, zijn dus voor mij moeilijk te lokaliseren. Dat ze niet óf hier óf daar zijn, maar hier én daar tegelijk. Een magisch Come together, dwars door de ruimte heen. Maar dat is niet te snappen, want volgens ons logische denken hoort alles een eigen plekje te hebben. Stel je voor: als alles overal is wordt het toch een rotzooitje? En dan heb ik het er nog niet eens over dat ik soms het gevoel heb dat zoiets ook voor de tijd geldt, dat alles tegelijk gebeurt. Dan blijft er alleen chaos over, dus is het soms toch wel praktisch om mezelf wijs te maken dat er alleen maar een hier en nu is, een benauwend klein partje van de totale werkelijkheid.