Voor wat hoort wat

12 oktober 2014

‘Maar we hadden toch om deze tijd afgesproken?’ vroeg ik als jongetje voor het huis van mijn grootvader op de Minervalaan toen mijn ouders nog op de stoep heen en weer bleven drentelen. ‘Maar je moet de gastvrouw wat extra tijd geven om zich op te maken,’ legde mijn moeder uit. Ik snapte dat niet. Moest tante – ze was de tweede vrouw van mijn grootvader – dan niet op tijd zijn voor het ontvangen van ons, haar gasten? Het was een van de eerste keren dat ik geconfronteerd werd met beleefdheid, goede manieren. maar deep down heb ik er nooit echt in geloofd. Alleen al bij de gedachte aan nette pakken en stropdassen krijg ik het spuugbenauwd.

Onlangs heb ik Maria weer eens opgezocht in Dordrecht. Ouderwets bomen tot diep in de nacht. Veel herinneringen uit de bonte jaren zestig en zeventig. Een maf amateuristisch speelfilmpje die ik met haar en haar partner opnam op een zolder in Rotterdam-Zuid weer eens bekeken. Zij bekende me dat ze in die tijd soms wat bang voor me was, omdat ik nogal direct de waarheid kon zeggen. Toegegeven: ooit heb ik een kerstviering in de Laurenskerk verpest door steeds te vloeken op al die onzin. Ben ik in de loop der jaren mijn wilde jaren verloren? Maar toch stond ik er niet bekend om vaak naar de kapper te gaan.

Beleefdheid is nooit mijn sterkste kant geweest. Dat zit gewoon niet in mijn jaren 60-genen. Daar moet ik altijd heel bewust mijn best voor doen. Want ik mag anderen niet in verlegenheid brengen en zo. We moeten het tenslotte gezellig houden. Ja, mijn moeder was heel trots op me toen ik eens in de tram met een gracieus gebaar voor iemand opstond, maar dat begreep ik weer niet omdat ik het gewoon spontaan deed. En dat is altijd de crux voor me geweest. Vaak vind ik het leuk om gewoon aardig voor anderen te zijn. Maar dat moet spontaan gebeuren, echt zijn, want anders is het allemaal hypocrisie.

Vriend heeft me in de jaren negentig het boek Hoe hoort het eigenlijk? van Amy Groskamp-ten Have gegeven. Best leuk om te lezen hoe alles eigenlijk hoort, en ik bewaar het zorgvuldig, maar het is wel een cursus politiek bedrijven. Natuurlijk gaat het niet aan om in een restaurant boeren te laten en zo. Maar dat neemt niet weg dat het te vaak betekent dat je voldoet aan de verwachtingen van anderen, een soort Catch-22 waarin iedereen elkaar gevangen houdt zodat iedereen zich netjes kleedt en gedraagt om de ander te behagen, en vraag niet wie van beide partijen dat eigenlijk diep in zijn hart leuk vindt.

Als iemand je vraagt hoe het met je gaat hoor je, zoals ik recentelijk ontdekte, daarna ook te vragen hoe het met die ander gaat – iets dat je bij sommige mensen maar beter uit je hoofd kan laten. Als je bij anderen gaat eten word je geacht om de gastheer en -dame later zelf ook voor het eten uit te nodigen. Heb ik niet vaak gedaan, omdat ook in mijn naïviteit geloofde dat die anderen het gewoon leuk vonden om me uit te nodigen, zonder er iets voor terug te willen hebben. En soms wil ik zelf anderen iets geven, maar vinden ze het moeilijk aan te nemen omdat ze zich dan verplicht voelen. Zucht…

Eens per maand komt Sybert bij me op de thee. Muntthee. Dat vind ik gewoon leuk. En op een koude winteravond gaan Vriend en ik bij hem en Marianne eten, om daarna bij de open haard te genieten van een goed glas. Port bijvoorbeeld. Dat komt uit onszelf. Niet omdat het zo hoort en we een winst- en verliesrekening bijhouden van wederzijdse giften en ontvangsten. Maar gewoon omdat we ervan genieten. Onder echte vrienden bestaat geen voor wat hoort wat. Zo kan Hoe hoort het eigenlijk? in één regel worden samengevat: Zoek jezelf broeders, vind jezelf, wees en blijf alleen jezelf! Zo hoort het eigenlijk!