De reis om de wereld in 80 dagen

20 mei 2015

In 1956 kreeg de bioscoop Nöggerath in de Reguliersbreestraat in Amsterdam een extra breed scherm om De reis om de wereld in 80 dagen te kunnen vertonen. Mijn ouders namen mij mee en als negenjarig jongetje was ik meteen verliefd op die film, vrij naar het boek van Jules Verne. De clou van het verhaal is dat Philias Fogg een weddenschap wint waarin hij beweert in 80 dagen de wereld rond te kunnen reizen en een datum afgesproken wordt waarop hij terug zal zijn in zijn club in Londen. Hij meent net een dag te laat te arriveren, maar terug in de Engelse hoofdstad blijkt hij toch nog op tijd te zijn omdat hij in oostelijke richting de datumgrens was gepasseerd. Maar ik was als kind meer onder de indruk van al die landschappen en taferelen in vreemde werelden, vooral waar de reis door India en Amerika gaat. Later kreeg ik op een verjaardag een 25cm-langspeelplaat met de mooie muziek uit die film. En ik maar dromen en genieten.

Al eerder had mijn vader me wel eens meegenomen naar de Cineac aan de overkant. Aan de voorkant ging je naar binnen en aan de zijkant verliet je de zaal weer, en kwam je uit in een steegje tegenover een patatkraam. Voor het eerst zag ik daar Polygoon-journaals en hoorde ik de beroemde stem van Philip Bloemendal, die nog vele jaren later in de Amsterdamse metro te horen zou zijn. Wat me echter het meest verbaasde was dat mijn vader heel nonchalant het filmdoek durfde aan te raken, want daar snapte ik eigenlijk niks van. In die Cineac zag ik ook eens een film van een arm van een robot, die een dag later in mijn fantasie boven mijn bed verscheen, waarop ik in paniek in mijn moeders armen vluchtte. Ik was kennelijk nog te jong om een verschil tussen fantasie en werkelijkheid te kunnen maken. Of zoals ik het nu zou zeggen: virtual reality van de echte wereld te onderscheiden.

Films zijn een goed voorbeeld van virtual reality, want voor je het weet word je er helemaal in ondergedompeld. Ze zijn nogal immersief, zoals dat met een mooi woord heet. Virtual reality is helemaal geen nieuw verschijnsel, want het gaat om alle technieken waarbij je het hier en nu vergeet, je in een andere wereld belandt die er concreet niet is. Je kan jezelf erin verliezen, en dat is dan ook de grote angst van niet alleen realisten maar ook van spiritueel georiënteerde mensen: je verliest het contact met het hier en nu. Echter omdat ze met dat hier en nu meestal de concrete werkelijkheid bedoelen, verraden ze daarmee hun eigen materialistische inslag. Want in hun hier en nu is geen plaats voor dromen en fantasieën, voor beeldende kunst en literatuur, want ook die voldoen immers aan de definitie van virtual reality.

Terug naar de film met David Niven, Cantinflas, Fernandel, Shirley McLaine, Robert Newton, Bustere Keaton, Peter Lorre en vele anderen waaronder ook momenten met Marlene Dietrich en Frank Sinatra. Ik was helemaal verloren in de spannende momenten waarop een prinses bijna gedoemd was met haar echtgenoot te sterven, een trein bijna in een ravijn stortte, Foggs reisgezel Passepartout bij de indianen op de brandstapel belandde, een houten schip opgestookt werd om Liverpool te kunnen bereiken en nog veel meer. Ja, Around the World in Eighty Days is nog vele jaren mijn topfilm gebleven en tot vandaag de dag speelt de muziek ervan in mijn hoofd. Reizen, andere werelden. Daarover dromen en fantaseren… Kennelijk was ik op mijn negende, mede door mijn liefde voor de sterrenhemel, al een beetje los van de aarde.