Dodendag

11 december 2016

Het lijkt vandaag wel dodendag! Zes van de negen nieuwsberichten waarmee nu.nl vanmorgen opende gingen over de dood. Dodental aanslagen Istanbul loopt op tot 38. Zeker twintig doden bij aanslag in Caïro. Dodental door instorten kerk Nigeria stijgt naar 160. Doden bij bomexplosies in Somalische hoofdstad Mogadishu. A9 bij Amsterdam zondagochtend nog dicht na dodelijk ongeval. Tientallen doden door ongeluk met tankwagen op snelweg Kenia. De dood druipt als bloed over onze beeldschermen, bloed dat kruipt waar het heel goed gaan kan want hier in het Westen is de dood een diepe obsessie waarvoor we vrijwel continu op de vlucht zijn. In onze eigen wereld vermijden wij die als de pest, maar als die zich ergens buiten ons directe gezichtsveld ophoudt genieten we er graag van. Want als dat niet zo was dropen de media niet over van moord en doodslag, oorlogen en ongelukken, terrorisme en aanslagen, hongersnoden en ziektes. Met ons voortdurende bezigzijn werpen we de dood verre van ons en zolang die ver buiten onze persoonlijke grenzen waart voelen we ons veilig. Een schijnveiligheid, want de dood laat zich niet kisten en zal hoe dan ook in ons eigen leven toeslaan. Van leven ga je nu eenmaal dood.

Misschien is het wel goed dat de dood ons vanuit de media een beetje sadistisch blijft toegrijnzen. Hij is er nog! De dood is nog niet dood! Juist dat waar we bang voor zijn krijgen we aangereikt op een presenteerblaadje, dat we tegelijk zo snel mogelijk met het erbij horende leven uit het raam gooien. Immers de dood mag niet levend en al uit ons beeldscherm springen en in onze eigen huis- en slaapkamers belanden. Het gaat goed met onszelf en slecht met de wereld, en zo moet het ook blijven. Dood is iets voor anderen, en de media bevestigen dat. Echt leven is leren sterven, heb ik ooit ergens gelezen. Of zelf bedacht. Maar we blijven voortdurend voor het leven kiezen zonder de andere kant van de munt, de dood, op waarde te schatten. Dat is net zoiets als altijd wakker willen zijn en jezelf geen slaap gunnen. Velen zijn er dan ook trots op dat ze weinig slaap menen nodig te hebben, harde werkers te zijn, terwijl juist dit steeds maar bezig blijven in onze 24/7-samenleving de moeder van alle verslavingen is. We vermijden de stilte en rust en zijn dol op elke afleiding opdat we ons niet in onszelf hoeven te keren waar de dood geduldig op ons wacht.

Freud sprak niet alleen over eros, maar ook over thanatos als de doodsdrift die als een miskend verlangen diep in ons bewustzijn huist. Enerzijds is doodgaan taboe, zoals blijkt met alle moeizame discussies over euthanasie. Maar anderzijds genieten we ervan, dagen we haar uit, scheuren we op het scherp van de snede over snelwegen, bedrijven we levensgevaarlijke sporten en willen we al onze angsten overwinnen, willen we onbegaanbare bergen bedwingen. Dat is echter geen acceptatie van de dood maar het bevechten ervan. Daarmee komt thanatos wel een beetje in ons bewustzijn, maar dan wel als vijand terwijl ze evengoed onze vriend wil zijn en dat ook is. Net zoals de slaap dat is na een dag van intens leven. In het oneindige bestek van de kosmische tijd en ruimte is ons leven niet meer dan een flits van een microscopisch klein deeltje. We leven veel langer niet dan wel, en hebben in ons bruisende leven ook een vage herinnering aan en verlangen naar er gewoon niet te zijn. ‘Dan alleen is leven leven als het tot de dood ontroert,’ dichtte Boutens. Het ware leven is sterven, en wellicht is sterven pas het ware leven, de culminatie ervan zoals ik Osho eens heb horen zeggen. Zodat we daar ook niet zo moeilijk over hoeven te doen.

Te zijn én niet te zijn is het antwoord, dan smelten leven en dood samen. Ja, ik ben nog steeds een romanticus. Nu alleen nog de praktijk. Niet dat ik nu meteen dood wil, maar wel dat ik hoop mijn sterven bewust mee te zullen maken, bewust opgaand in het al.