Godsdienst of religie

6 augustus 2006

‘Primitieve godsdienst,’ mompel ik als onze trein ergens in het zuiden van Rotterdam een betonnen moskee in aanbouw voorbijglijdt.
‘Dat is een pleonasme,’ wijst Vriend me terecht.
Ja, hij heeft gelijk. Elke godsdienst is per definitie primitief.Omdat je denkt bevrijd te kunnen worden door uiterlijkheden als een gebed, of de komst van een eind der tijden waarin alles uiteindelijk op zijn pootjes terecht zal komen. Omdat je denkt dat de messias je zal verlossen en de goeden van de kwaden zal scheiden. Omdat je denkt dat de bevrijding van iets anders zal komen dan van jezelf. Terwijl er helemaal geen bevrijding nodig is. Want alles is er al, volmaakt. Er is niks mis met de schepping, met het hele bestaan zoals het is. Alleen als je dat accepteert word je bevrijd. Van de illusie dat er foutjes in de schepping zitten. Van de illusies van genot en vreugde, maar ook van die van pijn en verdriet. Bevrijding komt nooit van buiten, maar is iets dat je voor jezelf moet verwerven. Pas dan is het echt, en zal het je ook nooit meer kunnen worden afgenomen. Zelfs de meest progressieve Gay Messiah van Rufus Wainwright zal je niet kunnen bevrijden omdat je alleen jezelf kunt bevrijden.

Niet alleen de islam, maar ook het christendom is primitief. En dan heb ik het even niet over de meer esoterische, mystieke kanten die elke godsdienst kent: de soefi’s van de islam en de gnostici van het christendom waar niks mis mee is. Die hebben begrepen dat het om een innerlijke revolutie gaat en zo hun bevrijding gevonden. Want die is niet te vinden in gods-dienst, wat betekent dat je denkt in de hemel te komen door een god te dienen. Die is alleen te vinden in re-ligie, want her-verbinden betekent, ofwel heel worden met het Al, wat alleen kan door zelf heel te worden, jezelf te helen. Dat is met gebed noch offer te koop, tenzij door het offer van jezelf als afgescheiden van het Al.

God is dood, kerken worden afgebroken of ingericht als kledingmagazijn of woongebouw. En laten we eerlijk zijn: was het christendom toch niet een beetje tot een sadomasochistische godsdienst verworden? Daarvan werd ik me in de jaren tachtig opeens bewust, staand voor een kruisbeeld in een kerkje ergens in het zuiden van het land. Is het niet een beetje pervers om een lijdende man aan een kruis te aanbidden? En wat te denken van sommige heiligen, zoals Sebastiaan die zich met pijlen liet doorboren? Ik moet toegeven in de hemel vaak met hem gestoeid te hebben – want hij was een mooie jongen – en we kleurden vrolijk de wolken rood met de spelletjes die wij ons konden permitteren omdat we toch onsterfelijk waren. En wat te denken van een Laurentius, die zich levend en naakt op een rooster liet braden? Dat is natuurlijk een ultieme test om erachter te komen in hoeverre je nog met je lichaam bent vereenzelvigd. Maar hij wilde zichzelf zo graag aan God schenken dat hij in zijn enthousiasme helemaal vergat dat Hij een vegetariër was! Als ik zou knielen en bidden voor beelden van de martelingen van Bas en Laurens zou ik toch een beetje raar worden aangekeken!

Met het openstellen van onze grenzen hebben we in het westen heel wat primitiefheid in huis gehaald! En sommige politici beweren nog dat wij ons aan hen moeten aanpassen in plaats van omgekeerd. Natuurlijk mogen we niet vergeten dat we aan de islam veel te danken hebben. Aan haar schilderkunst en architectuur kunnen we in het westen een voorbeeld nemen. Onze wiskunde en ons getallenstelsel hebben we aan hen te danken. En de Griekse astrologie, die we in het westen hadden verworpen, is later door de Arabieren weer via Spanje in Europa teruggebracht. Die cultuur herken ik echter niet in de massa’s mensen die nu het westen overstromen. Burka’s en Bach blijken onverenigbaar. Niet dat ik die mensen ongelijk geef, want in hun positie had ik precies hetzelfde gedaan. Nee, ik geef onszelf ongelijk, omdat we niet het lef hadden om grenzen te stellen, in welke betekenis dan ook. We geloofden liever in het ‘weg met ons’ en verbeeldden ons dat het elitair was om onze eigen normen en waarden te beschermen.

Met de islam hebben we helaas ook het fundamentalisme in huis gehaald. Ik vrees trouwens dat het moeilijk is om die twee van elkaar te scheiden, want elke godsdienst leidt voor je het weet tot fundamentalisme. Zodat enerzijds Rotterdam straks een nieuwe moskee rijker is, maar anderzijds de Gay Pride, die gisteren in een zonnig Amsterdam werd gevierd, extra beveiligd moest worden. Tegen een godsdienstige mentaliteit die we – met uitzondering van een paar zwaar gristelijke regionen – net ontgroeid leken te raken, maar die we nu weer hebben geïmporteerd. Mag ik eigenlijk nog spreken van ‘onze’ cultuur? Ja, het is waar: sinds de jaren zestig is het hiermee bergafwaarts gegaan, en momenteel lijken we wat onze cultuur betreft een collectieve zelfmoord te plegen. Eigen schuld, dikke bult. Hadden we maar onze grenzen moeten stellen. Hadden we maar moeten beseffen dat godsdienst en religie onverenigbaar zijn.

Onze trein dendert verder. De tunnel in…