Hier en daar

18 augustus 2018

Toen ik drugs gebruikte was ik er eigenlijk nog niet klaar voor, en nu ik er wel klaar voor ben gebruik ik ze niet meer. Even terug naar de jaren zestig dus. Wat ik toen gebruikte valt waarschijnlijk helemaal in het niets in vergelijking met wat er tegenwoordig allemaal doorheen wordt gejaagd. Maar toch. Oké, ik was bij tijd en wijle een stevige blower. Genoot ervan, maar kon het soms ook wel eng vinden. Een soort angst om bezeten te worden. In mijn hoofd dan. Niet leuk. Maar het was dus ook heerlijk. In een half duistere kamer op een zitzak half liggen dromen en wakker zijn tegelijk. Als ik vandaag de dag naar Abbey Road van The Beatles luister word ik nog steeds een beetje stoned. Als je high bent staan je zintuigen wijd open en neem je soms de meest subtiele en vaak ook zogenaamd onbenullige dingen waar. Die je dan nog belangrijk vindt ook, en misschien wel terecht. In Maxwell’s Silver Hammer is ergens een ingehouden lachje van Paul McCartney te horen dat waarschijnlijk niemand meer zal opvallen, maar dat nog steeds diep in mijn buik kriebelt als ik het hoor. Luister maar eens goed.

Onlangs schreef Hendrik Spiering in nrc een uitgebreid gedegen artikel over lsd in het cultuurkatern van nrc.next. Alles is liefde. Het ego valt weg. Ik werd de cello. Dat laatste maakte indruk op me. ‘Ik werd de cello,’ vertelt de Amerikaanse journalist Michael Pollan van wie het boek How to change your mind onlangs is verschenen. Wat voor mij Abbey Road was, was voor hem de tweede cellosuite van Bach. Ik werd het liedje van McCartney. Het kwam niet alleen maar uit de meeschaterende geluidsboxen maar ook uit mij! Ook ik zelf was een vibrerende geluidsbox. Dat voelde heerlijk en gekoesterd aan, maar was tegelijk ook eng. Dat was inderdaad te gek, maar ook te gek. Want dat kón natuurlijk helemaal niet. Ik snapte er niets van en voelde soms vreemde krachten om mij heen waren die bezig waren mijn hersens over te nemen. Pas de laatste tijd begrijp ik meer van wat er aan de hand was. Gewoon non-lokaal bewustzijn. Bewustzijnsverruiming, maar dan letterlijk. Kennelijk dacht ik indertijd nog dat bewustzijn in mijn hersenen zat in plaats van omgekeerd.

Velen maken trouwens die denkfout. Als je met chemie je bewustzijn kan veranderen, moet dat bewustzijn dus ook materieel zijn. Dan is bewustzijn een soort bijverschijnsel van hersenactiviteit. Dat betekent dan dat bewustzijn daar nooit aan vooraf kan gaan. Terwijl ik juist het omgekeerde ervaar. Zeker als ik ‘s morgens wakker word. Mijn bewustzijn ervaart mijn denken, hoe de computer onder mijn schedel weer uit zijn slaap wordt opgestart. Ik verkeer eerst in een zachte nevel. Het is niet zo dat ik eerst wakker word, nadenk over welke dag het vandaag is en vervolgens me daarvan bewust ga worden. Ervaring kan best zonder bewustzijn – het meeste in en buiten ons merken we niet eens op – maar bewustzijn kan best zonder de ervaring, kan heel goed met zichzelf tevreden zijn, zonder al die input van buiten en van binnen, en zonder de verwerking daarvan in de vorm van gedachten, angsten en verlangens.

Juist omdat ze de materiële hersen een poosje al dan niet gedeeltelijk plat leggen of in de war sturen kunnen sommige drugs het bewustzijn erachter ruimte geven. Alsof ze hersenwolken wegjagen en je weer een blik op de hemel krijgt. En dan gebeuren er natuurlijk allemaal dingen die niet te snappen zijn maar er toch gewoon zijn. Een soort onpersoonlijk – en daarom is eigenlijk alleen dat objectief te noemen – bewustzijn. Dan worden verschijnselen als empathie, telepathie en intuïtie mogelijk. Dan ben ik niet meer ik, maar ook jij. Dan komt de zilveren hamer van Maxwell niet alleen uit de geluidsboxen maar ook uit mij. Ook later had ik dit soort ervaringen, vooral bij klassieke muziek zoals het Adagio uit het Klarinetconcert van Mozart tijdens een openluchtconcert in het Blaricumse Rust Wat. Kennelijk geloofde ik vroeger dat dat niet kon en was het daarom verwarrend en beangstigend dat dingen tegelijk hier én daar kunnen gebeuren. Moest ik er decennia lang wat ervaringen mee opdoen om dit een plek te geven. Of beter: géén plek te geven.