Mijn Bijlmer
18 november 2018
De laatste tijd zwerf ik vaak in gedachten en zelfs dromen door de Bijlmer van de jaren zeventig en tachtig. Omdat de prachtige autobiografische roman Wees onzichtbaar van Murat Isik zich daar afspeelt en ik daar in die tijd heb gewoond. Omdat ik alle decors ken – tot de indeling van zijn woning toe – komen jeugd, puberteit en volwassenheid van hoofdpersoon Metin extra tot leven. Zeker in onze huidige tijd waarin steeds meer wantrouwen en haat oplaait tegen alles wat niet wit is, is het een waardevol boek. Ook om ons als Europeanen alvast voor te bereiden op onze eigen exodus naar het zuiden als het hier veel kouder gaat worden door het omkeren van de golfstroom. Maar Denkend aan de Bijlmer in die tijd word ik weemoedig en boos.
Weemoedig omdat er met het concept van de Bijlmer niks mis was. De betonnen droom is de titel van een boek van Daan Dekker dat Vriend me een paar jaar geleden cadeau gaf. De meeste mensen associëren de Bijlmer met onpersoonlijke hoogbouw, maar vergeten het overdadige groen, het van de leefwereld gescheiden autoverkeer op de dreven en de degelijke, ruime en goed geïsoleerde flats van zo’n honderd vierkante meter. Dat die woningen prachtig waren, daar zijn vriend en vijand het over eens. Veertien jaar heb ik in Eeftink gewoond waar ik veel vrijwilligerswerk deed in de bewonersvereniging. In de eerste jaren werkte ik bij de bank op het Rembrandtplein waarheen het lang reizen met bus 58 was omdat de metro nog in aanbouw was. Daarna ging ik mijn studie afmaken, precies in het jaar waarin de metro ging rijden en zijn tijdelijke eindpunt vrijwel onder het faculteitsgebouw lag. Na mijn afstuderen in 1981 heb ik een tijd van een uitkering geleefd, iets wat toen niet zo erg was als tegenwoordig.
Boos was ik omdat de wijk ging verloederen. Met name omdat Van Thijn in 1984 de binnenstad ging schoonvegen waardoor de wijk met junks werd overstroomd. Ik kan die junks geen ongelijk geven dat ze naar Gliphoeve verkasten, maar ik ging niet meer ‘s nachts lopend naar huis vanaf metrostation Ganzenhoef. De tijd van stank en onveiligheid in de binnenstraten en trappenhuizen, van geluidsoverlast, angst voor inbraak en annexatie van obscuur geworden bergruimtes brak aan. Om het verval tegen te gaan werden lapmiddelen ingezet zoals het verven van de balkons en gedwongen overname van de flats door woningcorporatie Nieuw Amsterdam. Een en ander zou niet meer te handhaven zijn en uiteindelijk besloot men alles maar weer af te breken, alsof dat alles goedkoper was. Er stonden wel degelijk visies en idealen aan de grondvesten van de Bijlmer, die later door de politiek verraden zijn. De winkeltjes in de binnenstraten zijn er nooit gekomen. Media geilden erop deze wijk zwart te maken en zijn medeschuldig aan de ondergang. De negatieve framing begon vroeg met een film als Blue movie, en ook een benaming als Bijlmerbajes droeg ertoe bij, terwijl die gevangenis helemaal niet in de Bijlmer stond.
Als ik aan de oorspronkelijke Bijlmer denk, denk ik aan ruimte, licht en lucht. Aan metro’s met nog leren kussens op de banken, aan het uitzicht als je ermee hoog in de lucht tussen de honingraatflats naar Kraaiennest reed, aan het Gaasperpark met zijn Floriade en planetarium. In 1987 zag ik het niet meer zitten en was dolblij met een sociaal woninkje in Buitenveldert dat weliswaar twee keer zo klein was maar waar ik weer veilig onder ‘gewone’ mensen woonde en dat bovendien dicht bij Uilenstede was waar ik de mooiste jaren van mijn leven heb doorgebracht. De Bijlmerramp moest toen nog komen, een gebeurtenis die het definitieve einde van de klassieke Bijlmer inluidde. Hoewel ik er al lang niet meer woonde zag ik later met bloedend hart hoe flats werden afgebroken en er weer allemaal conventionele wijkjes met kleine tuintjes werden gebouwd. Waar je weer straten moest oversteken.
De betonnen droom was voorbij. Maar dank zij de mooie roman van Isik wandel ik er de laatste tijd nog vaak in rond. In wat mijn Bijlmer was.
Gepost in Uit mijn leven
