De illusie van het getal

31 december 2018

Volgens Stephen Hawking kan iets uit niets ontstaan. Want zoals plus en min samen nul zijn, kan uit nul ook plus en min ontstaan. Maar toch heb ik er moeite mee. Negatief en positief compenseren elkaar zodat er niets over blijft, en dat proces kan ook omgekeerd worden. Logisch toch? Maar ondanks dat heb ik er moeite mee. Omdat ik dat negatieve maar niet kan vinden.

Zo vroeg ik mij vroeger af hoe een negatieve koe er uit zou zien. Ja, ik zal op een fotonegatief wel eens een negatieve koe hebben gezien, maar dat is alleen een plaatje waar de kleuren zijn omgedraaid. En een koe is meer dan een plaatje, terwijl eigenlijk alles in zo’n kolossaal log beest op zijn kop zou moeten worden gezet. Poten omhoog? Ingewanden aan de buitenkant? Geen boe roepen maar iets als eob? Geen melk maar Coca-Cola? Ik ben er nooit uit gekomen.

Negatieve dingen kan ik niet vinden, pak weg ze pakken. Sommige eigenschappen kunnen we negatief noemen, maar dat zijn interpretaties van onze waarneming die ons denken ervan maakt, want onze biocomputer kan nu eenmaal niet zonder tegenstellingen functioneren. Is het sterven echt de antipode van geboren worden? Als we goed kijken zien we alleen maar dingen en gebeurtenissen. Een lichaampje dat uit een ander lichaam glipt, het uitblazen van een laatste adem.

Als je zo naar de wereld kijkt bestaat er eigenlijk niets negatiefs. Dan blijkt dat dat eigenlijk niet meer dan een verzinsel is. Tegen het einde van het jaar maken we de balans op, maar ook dan leven we in een bedachte wereld. In je boekhouding staan je tastbare bezittingen zoals je huis en voorraden aan de linkerkant. Daar tegenover zet je je schulden aan de rechterkant. Maar in feite doe je niets anders dan appels met peren vergelijken, iets heel concreets aan de debetzijde en iets wat bedacht of afgesproken is aan de creditzijde. Concrete werkelijkheid versus virtual reality.

Ik kan me zelfs er iets bij voorstellen dat lang geleden het getal 0 niet eens bestond. Bij 0 koeien kan ik me ook niets voorstellen. Een lege stal hooguit. Maar wie zegt me dat er niet 0 schapen in staan? Alles wat je met 0 vermenigvuldigt blijft 0. Iets waartegen ik als koe of schaap hevig zou protesteren: er zijn er 0 van mij, en niet van een ander dier! 0 koeien zijn niet te zien of te pakken, dus waar hebben we het eigenlijk over? Ik bedoel maar: virtual reality is dieper in ons doorgedrongen dan we ons bewust zijn. Zo geloven wij bijvoorbeeld in de onechte echtheid van geld, wetten, schuld, zelfs in die van onze persoonlijkheid.

Maar wat dan met onze gevoelens en emoties? Daar zijn haat, schoonheid en verdriet een soort negatieve liefde, lelijkheid en vreugde, zodat je ook hier weer appels met peren vergelijkt. Hoeveel haat kan er niet in liefde zitten, en hoeveel liefde in haat! Daarom kan je je heel dubbel voelen. Zou ik überhaupt iets of iemand kunnen haten als ik geen liefde voelde voor dat iets of die persoon? Wat is een relatie als er niet bij tijd en wijle fikse ruzies zijn? Wat is vreugde als je geen verdriet kent, twee emoties die soms in opperste vervoering kunnen samensmelten?

Nog een stapje verder. Zelfs het positieve is een illusie. Als er twee koeien in de wei staan, zijn dat nooit echt dezelfde koeien zodat de getallen an sich al de werkelijkheid vertroebelen. Als je goed oplet slaan ze eigenlijk nergens op. Alles is zichzelf en daarom niet met iets anders vergelijkbaar. Als we al die getallen overboord gooien blijft er alleen een neutrale isheid over. Wiskunde en boekhouding kunnen heel praktisch zijn, maar dat zegt nog niet dat er een waarheidsgehalte in zit. Zolang we geloven dat ze echt zijn, hebben we het ware, goede en schone nog niet in ons verenigd.

Een mooie nieuwjaarswens: laten we ophouden met waarde te hechten aan onze dromen over getallen en het maken van vergelijkingen. Zelfs als het getal 2019 is. Gooi alle oordelen overboord en laat alles zijn zoals het is. Dat is vrede.