Compassie

10 december 2006

Twee avonden, twee concerten in deze donkere avonden voor kerst. Vrijdagavond galmden Byzantijnse liederen tussen de muren van de Koepelkerk in Blikkum. Klanken waarin Joodse en Gregoriaanse muziek verenigd lijken. Zware manlijke stemmen, soms onder leiding van een voorzanger die zo’n magistraal volume had dat ik zeker weet dat in zijn badkamer geen tegel meer aan de muur zit. Soms heb ik een bloedhekel aan luid gezang – vooral als het sopranen betreft – maar hier genoot ik van de degelijke gedurfde expressie ervan. Koormuziek kan heel psychedelisch klinken, iets van een oneindig diepe ruimtelijke reis weergeven waarin ik stilletjes en tijdloos wegzeef tussen kleurige sterren, spiraalnevels en melkwegstelsels. Hoewel deze werelden ook instrumentaal kunnen worden opgeroepen, zoals bijvoorbeeld door György Ligeti in zijn Lontano en Atmosphères, en door Beethoven in de maten 548 t/m 554 in het vierde deel van zijn Negende Symfonie. Dat het zo mooi klonk lag natuurlijk ook aan de akoestiek. De kerk is in 1921 door vader en zoon Cuypers gebouwd, de naam Cuypers die ook zo bekend is door het Centraal Station en het Rijksmuseum in Amsterdam. Maar ook door onze eigen Vituskerk in Oldegeppel. In de pauze schuifelde ik wat rond in dit architectonische wonder. Ging even voor het altaar staan. Daar bevond ik me in het brandpunt van een speciale energie, zoals ik daar stond op de bodem van zeven zwartmarmeren treden die omhoog leidden naar het witmarmeren altaar waarachter een levensgrote gouden Christus hing te lijden. Die rare masochistische behoefte om uit pure dankbaarheid en verwondering mezelf te offeren welde in me op, maar dat is misschien wel de bedoeling van deze energetische bouwconstructie.

Zaterdagavond de Hohe Messe van Bach in de Grote Kerk. De Bachvereniging, dus een van de mooiste uitvoeringen die je je wensen kan, en dan nog op een van de mooiste plekken. Ook deze avond weer magie. Want zelfs als je de tekst niet kent of volgen kunt, dringt de boodschap diep in je door. In het Et Incarnatus Est voel je gewoon de lijdensweg die God is begonnen met het aangaan van de reis door vlees en stof en alle schrijnende pijn en verlatenheid die daar het gevolg van zijn. Alsof je plotseling alle moeizame zwaarte voelt van een eindeloos lijkende reis van de Eenheid, die de wrijving en het vuur van de tweeheid nodig heeft om zichzelf bewust te worden. Die door trage inerte materie moet ploeteren om zijn vleugels te hervinden. En dwars door het Kyrie heen voelde ik wat compassie was, wat er bedoeld werd met de Christus die al het lijden op zich nam. Dat ben ik zelf, wanneer ik door de dark night of the soul durf te gaan, wanneer ik onder ogen durf te zien dat niet alleen het goede, maar ook het kwade in me leeft. Dat ik niet alleen die aardige jongen ben, maar dat in mij ook de dief, de uitbuiter en de lustmoordenaar leven. Ik ben niet alleen de kathaar, maar ook de kannibaal.

Dat kan ook niet anders, want alles is met alles verbonden, en weerspiegelt zich in alles. Omdat alles één is, ben ik ook die ander, kan ik me niet meer verschuilen achter een schijnheilig masker dat me toefluistert dat ik goed ben en de anderen slecht. Het voelt aan als een schuldbekentenis, en ik schaam me ervoor dat zoveel slechtigheid ook in mij leeft. Maar paradoxaal genoeg is het juist dit bewustzijn, deze schaamte dat het zijn kracht ontneemt. En me tot een sociaal wezen maakt omdat schaduwen nu eenmaal slecht tegen licht kunnen. Maar het voelt ook aan als een bevrijding als we na afloop zwijgend door de waterkoude straten van Kerkweide naar de bus wandelen. Weer iets geleerd vandaag.