Skepsis

31 maart 2009

Onlangs waren Vriend en ik te vinden op de Inspiratiedag in De Reehorst in Ede. Eindeloos bewustzijn en (r)evolutionaire wetenschap was het thema. Marja de Vries hield een lezing over de universele wetten van het bestaan, maar ik kon het op gegeven moment niet meer volgen toen ze na wet 1 eenheid gepostuleerd te hebben bij wet 4 opeens met polariteit over de brug kwam. Wim van Vledder hield een prachtige toespraak onder de titel ´Het Ene Bewustzijn, Beschermer van het Al, in ieders hart verborgen.´ John Consemulder ging op zoek naar de werkelijke werkelijkheid: geluid, trilling en energie zijn de blauwdruk van de fysische wereld, en daarom werkt bijvoorbeeld homeopathie, en heeft water geheugen, zoals Emoto al heeft aangetoond. Hoogtepunt van de dag was de lezing van Pim van Lommel, de auteur van Eindeloos bewustzijn waarvan inmiddels de 13e druk is verschenen, en waarin hij erg aannemelijk maakt dat bijna-doodervaringen niet te verklaren zijn uit medische, fysiologische, farmacologische of psychologische veranderingen, waarmee hij de stoffelijke basis van bewustzijn onderuithaalt. Met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, laten we zeggen: p < 0.01 bij enkelzijdige toetsing. ´Significant,´ zou een wetenschapper zeggen.

De jongens van de in 1988 opgerichte Stichting Skepsis zijn het daar niet mee eens. De eerste tien jaar zwaaide professor Kees de Jager daar de scepter: die man schijnt veel van de zon af te weten, maar van astrologie wil hij niks weten. Zijn stichting wil ook weinig weten van andere onzin, zoals homeopathie en dus ook het idee dat bewustzijn los van de hersenen zou kunnen bestaan. Jan Willem Nienhuys wijdde op de site van deze stichting een blog aan Van Lommels boek. Je zou hier een wetenschappelijk waardenvrij betoog verwachten, maar niets is minder waar: ´Zelfs bij volle bewustzijn zijn er sommigen die dikke pakken eigen wartaal houden voor diepzinnige openbaringen.´ Daarmee is de toon al gezet: als de ervaringen niet voldoen aan het wetenschappelijke paradigma zijn ze illusies, hallucinaties, wartaal, zinsbegoochelingen, foutjes in de ´proprioceptie´ ofwel de waarneming van waar en hoe ons lichaam zich ergens bevindt. Van Lommel doet volgens Nienhuys ´geen enkele moeite om de argumenten van zijn tegenstanders serieus te bespreken´ alsof Nienhuys zelf wel Van Lommels argumenten serieus ter harte neemt. Na wat gehakketak over de mogelijke rol van zuurstofgebrek, over UFO´s en non-lokale ruimte besluit Nienhuys: ´Er is eigenlijk geen beginnen aan om de rijstebrijberg van onzinnigheden in Van Lommels boek te analyseren.´ Klinkt niet echt wetenschappelijk. Troost is dat zijn artikel niet in The Lancet is gepubliceerd, en dat van Van Lommels onderzoek wel…

Mijn vader was enthousiast over Skepsis. Echt begrijpen deed ik het niet, want het wetenschappelijke gehalte ervan heb ik nooit hoog geacht. Wat zij wetenschap noemen is ook een paradigma, een geloof. Een geloof waarin niet alleen de heelheid van de materiële wereld wordt ontkend met alle gevolgen voor het milieu van dien, waar niet alleen het bestaan van andere fijnstoffelijker werelden wordt geridiculiseerd, maar waar bovendien de heelheid van al deze werelden samen al helemaal niet meer ter sprake komt. Het gaat alleen maar om een armzalig stukje van onze werkelijkheid: de waarneembare en meetbare materie. In hun reductionistisch denken worden gevoelens tot hormonen gereduceerd en gedachten tot hersengolven, maar nog nooit hebben ze de inhoud van gedachten en gevoelens op hun monitoren kunnen registeren. Nog nooit hebben ze kunnen aanwijzen wat dat subject nou eigenlijk is, dat al die objecten aan het bestuderen is. Ik ben het dan ook met Van Lommel eens ´dat er eigenlijk geen objectieve wetenschap bestaat.´ Juist het onderscheid tussen subject en object, die zogenaamde meetbaarheid, is een illusie.

Wetenschap hoort thuis in het rijtje van geloven. Die hebben meestal ruzie met elkaar. Iets met potten en ketels, en boter op hoofden: je eigen kortzichtigheid op anderen projecteren en je eigen alleenzaligmakende waarheid aan anderen opdringen. Daar komen gedrochten van als Skepsis of de Vereniging tegen de Kwakzalverij, die menen het alleenrecht op wetenschap en genezing te hebben. Op zich is het al zwak als je je energie liever stopt in het bestrijden van anderen in plaats van jezelf te verbeteren. Dat is vaak een afleidingsmanoeuvre, dan verberg je iets. Bijvoorbeeld dat in ziekenhuizen duizenden mensen nodeloos sterven. Veel artsen hebben trouwens ook iets belangrijks van Hippocrates verborgen. Want dezelfde man op wiens uitspraak ze de eed afleggen heeft ook gezegd: ´De man die onbekend is met de wetenschap der astrologie verdient eer de naam van dwaas dan die van geneesheer.´ Ja, dat was uit de tijd waarin wetenschap nog wetenschap was, waarin mensen nog dingen wisten. Waarin de wereld nog heel, en wetenschap een kunst was. Nu, 25 eeuwen later, zouden we niet met Skepsis maar met scepsis moeten kijken naar het materialisme en het reductionisme die hard bezig zijn onze wereld naar de knoppen te helpen.