Een onwelkome waarheid

20 februari 2007

In Blikkum zagen we hem bij de Free Record Shop: An inconvenient truth, de milieu-film van Al Gore. Voor maar € 12,99. Zaterdagavond hebben Vriend en ik hem ademloos op bed liggen bekijken. Een ontzettend mooie film, die met harde hand onze ogen voor de werkelijke waarheid opent. Want beelden vertellen meer dan woorden en kunnen ons daarom indringender met de feiten confronteren dan menig analytisch rapport vol met getallen en tabellen. Het beeld van de ijsbeer die honderden kilometers door een eindeloze poolzee zwemt, op zoek naar een houvast dat hij nergens meer zal vinden. Beelden van een stille, heimwee oproepende ongerepte natuur die onze kleinkinderen misschien niet meer zullen kennen. Beelden van onze planeet bij nacht, waar je ziet hoe grote delen ervan letterlijk in brand staan. Beelden die vertellen over de schoonheid van onze planeet en hoe we die uit commerciële en politieke belangen vernietigen.

De groeiende hoeveelheid kooldioxide in onze dunne atmosfeer hebben we aan menselijk ingrijpen te danken. Daar twijfelt geen wetenschapper meer aan. Statistieken tonen aan hoe de afgelopen 650.000 jaar de temperatuur op aarde samenhangt met de hoeveelheid kooldioxide in de lucht. En de tien warmste jaren ooit vonden alle in de afgelopen veertien jaar plaats. Dat is een waarheid die niet iedereen even goed uitkomt. Denk aan de olie- en gaslobby. Of aan de auto-industrie waar Toyota en Honda wel zuinige auto’s willen maken, maar waar Ford en General Motors het duidelijk laten afweten. Denk aan politieke belangen die daarmee samenhangen. En die kunnen goed ingeschat worden door Al Gore, die in 2000 op een haar na de presidentsverkiezingen verloor van George W. Bush. Sindsdien reist hij bevlogen de hele wereld rond met het verhaal dat hij al meer dan duizend keer heeft verteld en waarmee hij iedereen de ogen wil openen voor het feit dat het zó echt niet langer kan met onze uitstoot van kooldioxide. ‘De tijd van talmen, halve maatregelen, sussen, eigenbelang en uitstel is voorbij,’ citeert hij Winston Churchill. Vorig jaar is zijn confronterende ecologische les verfilmd als An inconvenient truth, die de op twee na best bezochte documentaire werd, na Fahrenheit 9/11 en March of the Penguins. De prachtige muziek van Michael Brook geeft extra diepte aan de beleving van deze film.

Door warmte smelt niet alleen het ijs op de polen, maar ook op de bergen. Als we ons realiseren dat 40% van de mensen leeft van smeltwater zijn de gevolgen niet te overzien. Warmer zeewater leidt ook weer tot heviger stormen en cyclonen zoals in 2005 Katrina, die onder andere New Orleans teisterde. Opwarming veroorzaakt niet alleen overstromingen – en we zien in de film wat er dan van San Francisco, Florida, Beijing, Nederland, Shanghai, Calcutta en Manhattan overblijft – maar ook grote droogtes zodat er weinig tot niets meer over is van het grote Tsjaadmeer in Afrika en van het Aralmeer in Azië. Ontdooiende permafrost ontwricht gebouwen en wegen, veranderende seizoenen doen vogels verhongeren, het warmere klimaat doet insecten in grotere gebieden ziektes overbrengen. Alles hangt het alles samen.

Maar er is nog hoop. Als de ozonlaag zich weer herstelt, waarom zou dat ook niet kunnen gebeuren met het broeikaseffect? Al Gore toont ons een aantal maatregelen waarmee de uitstoot van kooldioxide tot het niveau van 1970 gereduceerd kan worden. We kunnen die zelfs tot nul terugbrengen, als we maar willen. We zouden een voorbeeld kunnen nemen aan landen als China, die hun groeiende economie combineren met strenge milieumaatregelen waar het westen een voorbeeld aan kan nemen. De Verenigde Staten – met de Europese Unie op een goede tweede plaats – blijft de grootse vervuiler en het gerucht gaat dat Al Gore zich volgend jaar opnieuw kandidaat gaat stellen voor de presidentsverkiezingen. Dat geeft hoop.

Op www.climatecrisis.net is veel gedocumenteerd materiaal te vinden over alles wat de film behelst. Bij de dvd worden eenvoudige suggesties bijgesloten over hoe we zelf iets kunnen doen om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen. Vervang een lamp. Laat de auto vaker staan. Recycle meer afval. Controleer uw banden. Gebruik minder heet water. Vermijd producten waarbij veel verpakkingsmateriaal wordt gebruikt. Stel uw thermostaat anders in. Plant een boom. Schakel elektronische apparaten uit. Want het is natuurlijk wel makkelijk om naar de Verenigde Staten als grootste vervuiler te wijzen, of naar de EU waar ook nog te weinig aan milieumaatregelen van de grond komt, maar uiteindelijk geldt ook hier: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Hoe meer mensen die mentaliteit hebben, hoe meer het milieubewustzijn wordt gevoed, zodat politici worden wakkergeschud. Daar is de Club van Rome al vele decennia mee bezig. Toen in 1972 haar rapport Grenzen aan de groei verscheen, belandde het milieu wereldwijd op de politieke agenda’s. Maar helaas niet met de hoogste prioriteit die het verdient. “Toekomstige generaties zullen zich terecht wel eens afvragen: wat bezielde onze voorouders?” besluit Al Gore de film. “Waarom werden ze niet bijtijds wakker? Die vraag zouden ze ons nu al moeten stellen.”