Matthäuspassion
18 maart 2007
Gisteren met Vriend naar Monnickendam geweest. Daar dirigeerde Pieter Jan Leusink de Matthäuspassion met onder andere zijn Holland Boys Choir, waarmee hij een jaar of tien geleden furore maakte. Maar na al die jaren kan dat beter het Holland Guys Choir worden genoemd. De lijdensweg van Christus werd er in precies drie uur doorheen gejaagd, inclusief pauze van een half uur. Als een Chailly zonder sjaal leidde Leusink dansend en stampend orkest, zangers en solisten zo snel naar de finale dat het moment van de kruisiging me helemaal ontgaan is. En de Grote Kerk staat er nog steeds, is nog niet ingestort met zijn hellende muren, scheve pilaren en schuine steunbalken. De sopraan liet haar turkooise kledij vloeken met de rest van de uitvoerenden. De Christus was een echte, heel serieuze Christus. En de evangelist zong ons indringend toe, voorovergebogen boven zijn partituur, met veel benadrukte woorden zoals een moeder haar peuters of een weervrouw haar luisteraars toespreekt. Gelukkig is dit meesterwerk van Bach niet kapot te krijgen, zodat ik er toch van genoten heb. Bovendien weet ik nu waar Monnickendam ligt.
De Matthäus zou onderdeel moeten uitmaken van het inburgeringsexamen, want als er iets typisch Nederlands is, dan is het wel de liefde voor dit werk. Wat was het heerlijk om – ook een jaar of tien geleden – de Meezing-Matthäus mee te maken in de Mozes en Aäronkerk! Met al die huisvrouwen die uit volle borst het Erbarme Dich meezongen! En wat was het bijzonder om eens bij zo’n uitvoering in Naarden te zijn, waar Gustav Leonhardt dirigeerde – een mooiere uitvoering is bijna onmogelijk. Daar was verstilling te beluisteren, waren rust en eenvoud te voelen, in scherp contrast met de dramatiek van gisteravond, waarbij de evangeliserende uitvoerenden hun uiterste best deden om te laten blijken dat ze Bach héél goed hadden begrepen.
Bij ons thuis werd er altijd op Goede Vrijdag naar de Matthäus geluisterd of gekeken. Met de tekstboekjes in de hand waren we gekluisterd aan radio of zwart-wittelevisie. Voor de aria’s had ik niet altijd geduld, want als je alles gehoord had begon het hele verhaal weer van voren af aan. En ook begreep ik weinig van de alt, die maar bleef maar jammeren dat Jezus weg was, in plaats van achter hem aan te rennen. Maar dat woog allemaal niet op tegen de majestueuze schoonheid die ik tot vandaag de dag bij dit ongeëvenaarde muzikale bouwwerk ervaar. Alsof ik door de klanken rechtstreeks in contact kwam met een andere wereld en de teksten me doorboorden en overtuigden van een werkelijkheid en waarheid die het alledaagse overstijgt, en waartegen zich de normale werkelijkheid grauw en levenloos aftekent.
Ik hoef niet christelijk opgevoed te zijn om onder de indruk te zijn van het verhaal. Het heeft ook geen zin om me af te vragen of het allemaal echt gebeurd is of niet. Juist omdat het over zoiets universeels gaat, laat deze passiemuziek zulke diepe sporen na, kan ik erdoor geraakt worden. Omdat het over lijden gaat, dat een betekenis krijgt. Over sterven, dat niet zinloos is. Over overgave, zonder welke geen echte bevrijding mogelijk is. Over het eigen, kleine eigenbelang, dat zich vrijwillig schenkt aan iets dat het persoonlijke overstijgt. Over het goddelijke, dat bijna tastbaar schittert in de klanken die Bach zo mooi componeerde. Dat in ons allemaal en overal om ons heen aanwezig is. Maar dat ik alleen kan herkennen nadat ik me heb bevrijd van mijn eigen beperkte ik, als ik het lef heb om te durven sterven. Wat de enige manier is om de dood te overleven.
Gepost in Muziek
