Alberto Villoldo en David Perlmutter – Het verlichte brein
Alberto Villoldo en David Perlmutter: Het verlichte brein. Uitgeverij Ankh-Hermes, paperback, 236 pagina’s, € 22,95
De provocerende titel maakt nieuwsgierig, want verlichting is toch iets dat ver boven het brein en het denken uitstijgt? In het eerste hoofdstuk Verlichting volgens de neurowetenschap geven de auteurs – Villoldo is psycholoog en medisch antropoloog en Perlmutter neurowetenschapper – echter te kennen dat daarvoor zowel het lichaam als de hersenen gezond moeten zijn. ‘Stel nu eens dat genade, samadhi en verlichting in werkelijkheid gebaseerd zijn op biowetenschappelijke kennis?’ vragen zij zich retorisch af (p. 23), waarbij zij constateren dat hierin de prefrontale cortex een belangrijke rol speelt omdat die bij dit soort ervaringen het meest actieve hersendeel is.
In het tweede hoofdstuk De kracht van de geest doen zij die titel eer aan door te wijzen op de bijzondere uitwerking van placebo’s, en laten zij ons kennismaken de driedeling van onze hersenen: het reptielenbrein, het limbische systeem en de neocortex. In hoofdstuk 3 De evolutie van het brein lezen we over de ontwikkeling van de prefrontale cortex, en hoe deze zevenduizend jaar geleden een enorme stimulans kreeg toen mensen vis en weekdieren gingen eten die veel DHA bevatten, een voedingsstof voor de hersenen. ‘Volledige activering van de prefrontale cortex houdt nauw verband met de mitochondriën, de energiecentrales van onze cellen en de oorsprong van de vrouwelijke levenskracht waarover de sjamanen spreken,’ zo begint hoofdstuk 4 Mitochondriën en de vrouwelijke levenskracht. Hier wordt de rol van vrije radicalen besproken, die kunnen leiden tot aandoeningen als alzheimer, MS, parkinson en ALS.
Hoofdstuk 5 Neurale netwerken en denkgewoonten vertelt over de tirannie van emoties. ‘Schadelijke emoties als angst, verdriet, afgunst en boosheid (…) hebben nooit betrekking op het huidige moment,’ (p. 71), maar omdat een neuraal netwerk ‘plooibaar en dynamisch’ is, kunnen hersenen geheeld worden. In hoofdstuk 6 Hoe stress onze hersenen beschadigt lezen we niet alleen over de HPA-as, een mechanisme dat regelt hoe we met stress omgaan en dat bestaat uit hypothalamus, pijnappelklier en bijnieren, maar ook over hoe de hippocampus de productie van het stresshormoon cortisol beïnvloedt. Echt spannend wordt het vanaf hoofdstuk 7 Neuroplasticiteit: geloofden we vroeger dat onze hersenen na volgroeid te zijn niet meer veranderden, nu weten we beter. Voor die verandering hoef je niet eens daadwerkelijk bezig te zijn, want ‘onderzoek heeft inmiddels aangetoond dat je, als je je alleen maar voorstelt dat je met een bepaalde vaardigheid bezig bent, de neurale netwerken creëert die verband houden met het aanleren van die vaardigheid’ (p. 104). Hoofdstuk 8 Neurogenese gaat hier verder op in en vertelt over het eiwit BDNF waarvan de productie verhoogd kan worden door lichaamsbeweging, caloriereductie, intellectuele stimulering, geelwortel en DHA, een remmer van ontstekingen die onder andere verantwoordelijk zijn voor alzheimer, parkinson, ADHD en MS. Hoofdstuk 9 Drie zaken die je liever kwijt bent dan rijk gaat over oxidatie, ontsteking en vergiftiging, en leert ons meer over vrije radicalen en antioxidanten zoals het eiwit Nrf2 dat ontstekingen remt, maar ook ontgift zoals glutathion.
De overige hoofdstukken zijn aan therapieën gewijd. In hoofdstuk 10 De allernieuwste therapieën voor een betere energieproductie maken we kennis met hyperbare zuurstoftherapie waarbij onder hoge druk word geademd, en het verhogen van het glutathionniveau. Hoofdstuk 11 De gave van de sjamaan – Villoldo deed onderzoek naar geneespraktijken van sjamanen van de Amazone en de Andes – doet ons kennismaken met sjamaanse tradities. Daar is ‘het lichtlichaam (…) juist datgene wat het lichaam, het brein en het zenuwstelsel creëert’ (p. 184). Maar de titel van hoofdstuk 12 zegt het al: Ons brein voorbereiden op verlichting is toch noodzakelijk: minder eten, vasten en lichaamsbeweging, in hoofdstuk 13 Sjamanistische oefeningen aangevuld met acht oefeningen uit het Power Up Your Brain Program (zie www.powerupyourbrain.com) waaronder heilige ruimte creëren, naar de hemel staren en sjamanistisch baden. Deze oefeningen komen in het laatste hoofdstuk 14 Het Power Up Your Brain Program uitgebreid aan de orde.
Mens sana in corpore sano. Zou dat ook hier gelden: een verlichte geest in gezonde hersenen? Het lijkt een materiële visie op spiritualiteit, maar toch erkennen sjamanen en anderen zoals Jed McKenna, de mogelijkheid dat ook drugs tot ervaringen van verlichting kunnen leiden. Als Villoldo aan een sjamaan vraagt waarom de natuur de bijzondere vermogen van ons brein links laat liggen, krijgt hij als antwoord: ‘Waarom denk je dat het brein bewustzijn heeft gecreëerd? Het is juist zo dat het bewustzijn, wat wij espíritu noemen, het brein creëert’ (p. 108). Waarbij voor mij wel de vraag open blijft in hoeverre dat wat de auteurs verlichting noemen overeenkomt met de visie van de vele gerealiseerde mensen en meesters die we tegenwoordig kennen.
De Kaarsvlam, november/december 2012
