Chapman en Way – Wild wild country
Chapman en Way: Wild wild country. Netflix, 6 afleveringen, 399 minuten
Wellicht ben ik niet de enige die wel eens plaatsvervangende schaamte heeft gevoeld over hoe een en ander begin jaren tachtig in Rajneeshpuram uit de hand is gelopen. Want ook ik heb mijn mooie naam aan Bhagwan te danken en bevond me ergens in de massa van rode sannyasins die droomden van een nieuwe mens in een nieuwe wereld. Juist het herkennen van veel locaties, zowel in Poona als daar in Oregon, maakte deze documentaire voor mij extra herkenbaar, maar ik was ook bang voor het opnieuw openkrabben van wonden, iets waar vooral in de jaren tachtig de pers belust op was. Maar eigenlijk viel het allemaal best mee omdat de makers van deze serie het oordeel aan de kijker overlaten en zelf nauwelijks positie innemen. Zoals het hoort in journalistiek.
Waar begon het allemaal mee? Met de vijftig bewoners van het 30 kilometer verderop liggende gehucht Altelope, die hooguit last konden hebben van het feit dat hun woonplaats op de reisroute naar Rajneeshpuram lag. Maar toch: daar achter de bergen was een vreemde goeroe, werd seks in het openbaar bedreven, landbouwgrond als bouwgrond gebruikt, en alleen al daarom hing er een vijandige sfeer en zouden de Rajneeshees – zoals sannyasins in deze serie worden genoemd – moeten vertrekken. Stom natuurlijk dat deze rode vreemdelingen er niet aan lijken te hebben gedacht dat het bestemmingsplan de bouw van een stad niet toestond, iets wat met enorme energie in een mum van tijd gebeurde, inclusief het groen maken van het desolate terrein, het aanleggen van een vliegveldje, een shopping mall, een laboratorium, een meditatiehal, een computercentrum, een stuwmeer om in te zwemmen en wat niet al. Niets minder dan een paradijs op aarde.
De afleveringen laten prachtig zien hoe relatief kleine onenigheden kunnen escaleren tot de grootste conflicten. Het een leidde tot het ander. Rajneeshees voelden zich bedreigd en gingen zich bewapenen, wat door de inwoners van Antelope weer als bedreigend werd ervaren. Voor de zich ook onveilig voelende Rajneeshees – er was ook brand gesticht in hun hotel in Portland – bleef er weinig anders over dan Antelope bestuurlijk over te nemen, maar ook regionaal moest er meer draagvlak voor Rajneeshpuram worden gevonden. Daklozen werden naar Rajneeshpuram gehaald, en verkiezingen gesaboteerd door de bevolking in The Dalles met salmonella te vergiftigen zodat ze tijdens de verkiezingen van Wasco County niet konden stemmen. De conflicten liepen zo hoog op dat het op een gewapende strijd dreigde uit te lopen. En wellicht zou het een bloedbad geworden zijn als Bhagwan – die inmiddels het meest gezocht was – niet zelf op een nacht in oktober 1985 Rajneeshpuram per vliegtuig verliet.
Maar hoe vaak we Bhagwan ook zien in de serie, hoofdpersoon is zijn persoonlijke secretaresse Sheela, die in alle afleveringen terugblikt op haar activiteiten in Rajneeshpuram en uitgebreid vertelt over hoe goed ze alles eigenlijk gedaan heeft. Haar rol is echter op zijn minst dubieus. Ze beschouwde zichzelf als Bhagwans liefje, genoot van haar macht en was het brein achter veel wat het daglicht niet kon verdragen, zodat haar meester haar uiteindelijk ontsloeg als secretaresse. Omdat het een Amerikaanse serie is, speelt een en ander zich ook in de juridische wereld af. Daar zien we Niren, Bhagwans advocaat die hem altijd trouw is gebleven, die net als Sheela in alle afleveringen terugblikt op deze wilde jaren. Ook anderen zijn recent geïnterviewd, zoals de Australische Jane Stork die Bhagwans arts wilde vergiftigen om te voorkomen dat hij Bhagwan een dodelijk injectie gaf omdat hij euthanasie zou willen.
De laatste aflevering laat zien hoe het Bhagwan verder verging. Gearresteerd in Charlotte, gezeul met hem langs diverse gevangenissen, en vrijlating na een schikking omdat er toch te weinig bewijsmateriaal tegen hem was. Dat hij alvorens weer in Poona te belanden, door landen als Uruguay, Nepal en Griekenland gereisd heeft en daar veel lezingen heeft gegeven, ontbreekt in de serie. Terug in India verandert hij zijn naam in Osho, en verlaat hij zijn lichaam op 19 januari 1990 op 58-jarige leeftijd. Volgens sommigen werd hij ziek door bestralingen die hem in de Amerikaanse gevangenissen zijn toegediend – een speculatie die tot op heden een mysterie is gebleven. Jammer dat in de serie niet altijd passende muziek wordt gebruikt. Daar hoort die van Deuter bij, maar wellicht kon dat niet wegens muziekrechten.
En voel ik nog steeds schaamte? Hoewel ik niet betrokken was bij die misstanden toch een beetje. Maar meer dan dat ben ik blij dit alles van dichtbij te hebben meegemaakt, want je maakt in een korte tijd iets mee waar andere religies duizenden jaren voor nodig hebben: opkomst en verval van georganiseerde religie. Maar wel bij een hele wilde meester!
De Kaarsvlam, mei/juni 2018
