Eckhart Tolle – De kracht van het Nu in de praktijk

Eckhart Tolle: De kracht van het Nu in de praktijk. Uitgeverij AnkhHermes, 120 pagina’s, hardcover € 22,50, paperback € 12,00, e-book € 9,99

De kracht van Eckhart Tolle is zijn eenvoud. Dit in tegenstelling tot veel spirituele literatuur waar het begaan van het Pad heel moeilijk en ingewikkeld is, en veel esoterische kennis een vereiste is om ooit nog eens verlicht te raken. Ook ik heb me vaak en graag verdiept in dat zwaardere werk, maar dat heeft me meestal meer kennis dan spirituele wijsheid opgeleverd. Daarbij vergeleken is het lezen van of luisteren naar Eckhart Tolle een verademing. Alsof alles wat er op spiritueel gebied te lezen, of beter: te leven valt, op één A4’tje is samen te vatten. Bij Tolle is dat zelfs maar één woord, en is al het overige een verdieping daarvan: Nu. En dat wordt nu in de praktijk gebracht.

Het Nu is het enige wat er is, en daarmee ook het enige waarin innerlijke vrede en vrijheid gevonden kunnen worden. Wat ons echter in de weg staat is het verstand, een constatering die we ook bij veel spirituele meesters aantreffen. We identificeren ons met dat verstand, wat leidt tot ‘een ondoorzichtig scherm van concepten, etiketten, beelden, woorden, oordelen en definities dat elke echte relatie in de weg staat.’ (p. 14), niet in de laatste plaats die tussen jezelf en je oorspronkelijke Zijn, de vrede en stilte in jezelf. En meestal gebruiken we ons verstand niet eens, maar gebruikt het verstand ons. Juist omdat we ons met dit denken identificeren ontstaat de illusie van een afgescheiden ik of ego. Bevrijding betekent afstand nemen van dit verstand, de identificatie ermee los te laten door het waar te nemen, dan wel de gedachtenstroom te doorbreken door je volkomen op het Nu te concentreren. Verlichting betekent aan het verstand ontstijgen. Emoties zijn een reactie van het lichaam op dat verstand, een afspiegeling daarvan, en kunnen behulpzaam zijn een en ander in het bewustzijn te brengen.

Tolle wijdt een heel hoofdstuk aan angst. Die is nooit in het Nu omdat die gaat om wat er zou kúnnen gebeuren. Maar ‘uiteindelijk is alle angst terug te voeren op de angst van het ego voor de dood, de vernietiging.’ (p. 24) Daarom willen we ook zo vaak gelijk hebben, want ons zelfbesef wordt met de dood ervan bedreigd. Je verdedigt een illusionaire identiteit. Zo leidt defensief en agressief gedrag nooit tot het einde van discussies en machtsspelletjes. Hoe meer je je met je verstand identificeert, hoe meer je lijdt. ‘Betreed het Nu,’ is de titel van een volgend hoofdstuk. Hierin laat de auteur zien hoe de tijd door het verstand wordt gecreëerd, terwijl de observatie ervan de dimensie van het tijdloze opent. Pas als je in dat tijdloze Nu kunt verkeren, kan je op een ander moment je verstand beter gebruiken voor praktische doeleinden. Bij het leven in het Nu gaat het om aanwezigheid en aandacht, luisteren naar de stilte onder de geluiden, de levensenergie in je lichaam voelen, alles laten zijn zoals het is, de ‘isheid’ van alles toelaten. Heb je een probleem? ‘Je geeft geen antwoord omdat het onmogelijk is een probleem te hebben als je aandacht geheel op het Nu gevestigd is.’ (p. 35) Zelfs als je jezelf erop betrapt dat je niet in het Nu aanwezig bent is dat een groot succes, omdat ook dat weten van aanwezigheid getuigt.

Vasthouden aan het verleden, angst voor of hoop op de toekomst – ze leiden je af van aanwezigheid in het Nu. In een volgend hoofdstuk wijdt Tolle enkele pagina’s aan het wachten dat ons zo vaak moeilijk valt. ‘In wezen betekent het dat je de toekomst wilt; het heden wil je niet (…) Dankbaarheid voor het huidige moment en de volheid van het leven nu is werkelijke voorspoed.’ (p. 45). En: ‘Als je aanwezig bent, hoef je nooit ergens op te wachten.’ (p. 46) Een hoofdstuk later gaat Tolle in op het lichaamsbewustzijn, wat ook bij aanwezigheid hoort: ‘het leven in het lichaam voelen en daardoor tot het weten komen dat je meer bent dan je uiterlijke vorm.’ (p. 51) en uiteindelijk ‘voelt dat het innerlijke lichaam geen grenzen heeft.’ (p. 53) Vervolgens wijdt de auteur twee hoofdstukken aan relaties als spirituele oefening. Centraal hierin staat het pijnlichaam, ‘een veld van negatieve energie dat je lichaam en geest in bezit heeft genomen’ (p. 62-63) en dat niet waargenomen of herkend wil worden, zich slechts kan voeden met pijn. ‘Een slachtofferidentiteit is het geloof dat het verleden sterker is dan het heden, maar het tegendeel is waar. (p. 70) In relaties gaat het erom niet elkaars pijn en onbewustheid te weerkaatsen, maar ‘het besef dat je één bent met al wat is. Dat is de liefde zonder tegenpool.’ (p. 79)

Niets is blijvend, maar vrede is iets dat uitstijgt boven geluk en ongeluk. ‘Als je innerlijke afhankelijkheid van de vormen verdwenen is, verbeteren de algemene omstandigheden van je leven, de uiterlijke vormen, meestal aanzienlijk.’ (p. 87) Verzet, negativiteit, ongelukkigheid kan nooit een einde maken aan ongewenste toestanden: een betere oefening is je voor te stellen dat je transparant wordt en alles dwars door je heen laat gaan, je niet meer te verzetten tegen dingen ‘die niet horen te gebeuren (…) Dan is het net alsof er niemand meer is om te kwetsen. Dat is vergeving.’ (p. 91) Een verlichte aanvaardt wat is. Verzet maakt hard en star, wat zich ook lichamelijk uit. Tegelijk is overgave goed verenigbaar met in actie komen, maar dan concentreer je je op het enige wat je nu kunt doen en wordt je actie niet meer bepaald door reacties en verzet. Door overgave veranderen ook de relaties met anderen. ‘Als je nooit kunt aanvaarden wat is, ben je bijgevolg ook nooit in staat andere mensen te nemen zoals ze zijn’ (p. 103) en probeer je hen te veranderen.

Het laatste hoofdstuk gaat over ziekte en lijden. Ziek of invalide zijn is geen falen. Je schuldig voelen of jezelf verwijten maken is ook allemaal verzet. Door dit te aanvaarden, door het een toestand van intense bewuste aanwezigheid te betreden, kun je het gebruiken om verlichting te bereiken. ‘De toestand die het etiket “ziekte” draagt, heeft alleen niets te maken met wie jij in werkelijkheid bent.’ (p. 109) En als dat niet lukt is er nog een tweede kans op overgave: aanvaarden wat binnen je is, ofwel geen weerstand bieden aan de pijn, maar die te omarmen ‘Dan zul je zien hoe het wonder van de overgave het diepe lijden verandert in vrede. Dat is je kruisiging. Laat het je opstanding en hemelvaart worden.’ (p. 110) Gewoon voelen wat je voelt zonder erover na te gaan denken. Laat het verstand er geen slachtofferidentiteit aan ontlenen! Eens zal het lijden je dwingen, desnoods schoppend en schreeuwend, uit je toestand van onbewustheid te komen.

Alles in één A4’tje samen te vatten? Ja en nee. Ja omdat er alleen maar het woord ‘Nu’ op hoeft te staan. Nee om te laten zien hoe je verstand, je ego het Nu met alle macht tracht te vermijden, en om weer te geven hoe dat op je innerlijke en daarmee ook op je uiterlijke leven uitwerkt. Ja omdat er niets eenvoudigers is dan verlichting. Nee, omdat Tolle waardevolle tips en oefeningen geeft om je dit in jezelf te herkennen.

De Idealist, maart-april 2019