Gulden Snede
23 juni 2007
De Gulden Snede is een wiskundige formule die kenmerkend is voor wat mooi is, voor wat een ideale verhouding is, bijvoorbeeld tussen de lengte van lijnen zoals die van hoogte en breedte. Die formule is a : b = b : (a + b), ofwel 1 staat tot ongeveer 1,618. Dat deze Sectio Divina een kenmerk van schoonheid van kunst- en bouwwerken is, vindt Albert van der Schoot maar lariekoek. Immers veel van dat moois beantwoordt niet aan die ideale verhouding, zo betoogt deze kunst- en cultuurfilosoof vandaag in de Ooi- en Geemlander. Vanuit zijn functie kan hij echter moeilijk anders: de filosoof is per definitie een denker, terwijl kunst en schoonheid juist veel meer behelzen. Die worden gekenmerkt door een creativiteit die de logica van het verstand overstijgt. Filosoferen over kunst is net zoiets als trachten een muziekrecensie te schrijven door de digitale computerbestanden ervan te analyseren
Toch is tussen kunst en wetenschap wel degelijk een brug te slaan, waardoor iets als kunst- en cultuurfilosofie een bestaansrecht kan krijgen. Maar helaas voor Van der Schoot is die brug nu juist precies datgene dat hij zo verafschuwt: de Gulden Snede. Die koppelt namelijk iets rationeels als een getal aan iets gevoelsmatigs als schoonheid. Maar omdat niet alle ideale kunstwerken zouden voldoen aan deze regel, gooit hij met het badwater veel kinderen van de Gulden Snede uit het raam. Want deze regel zegt niet alleen iets over kunst, maar ook over natuurkunde, biologie en statistiek. En zelfs over de ideale verhouding tussen mensen onderling, zoals bijvoorbeeld bij een bedrijf: de verhouding van werknemer tot werkgever zou dezelfde moeten zijn als die van werkgever tot de gehele onderneming. Dat onze A4-tjes en beeldschermen niet aan die verhouding voldoen zegt niet zozeer dat die regel onzin is, maar eerder dat deze fundamentele wet door onze rationele benadering van de werkelijkheid is ondergesneeuwd.
Er zijn nu eenmaal wijsheden die zo diep in ons verankerd liggen dat velen zich er niet meer bewust van zijn, maar er toch uit gewoonte naar handelen. Een voorbeeld. In de aloude wetenschap van de astrologie wordt de planeet Venus beschouwd als heerseres over schoonheid (het teken Stier) en relaties (het teken Weegschaal). Wat blijkt? Kijk maar naar alle punten van de dierenriem waar Venus in de loop der tijd achter de Zon verdwijnt. Als je die met elkaar verbindt, ontstaat er een pentagram, een vijfpuntige ster. En wat kenmerkt de verhoudingen van de lijnstukken in een pentagram? De Gulden Snede! Waarbij ook vermeld mag worden dat het getal vijf centraal staat in de berekening ervan.
Toen mensen nog oplettend waren en fris om zich heen keken in plaats van de godganse dag half verdoofd naar computerschermen te staren, wisten ze al van deze brug tussen gevoel en verstand, tussen kunst en wetenschap. In onze rationele wereld zijn alle verhoudingen zoekgeraakt. Maar dat kan ook niet anders als je een eeuwen oude brug tussen gevoel en verstand voor lariekoek uitmaakt, in plaats van je diep te verwonderen over hoe zich in het mysterie van de natuur tijdloze wetten manifesteren. Het is opvallend dat in onze samenleving – zeker in de laatste jaren van het neoliberalisme – al het gevoel voor verhoudingen is zoekgeraakt, terwijl men ook de Gulden Snede uit het oog is verloren, niet meer toepast of zelfs de waarde ervan ontkent. Niet minder opvallend is het trouwens dat een cultuurfilosoof een dergelijk verband ontgaat.