Economie

10 oktober 2016

Ik snap helemaal niets van economie. Maar sinds het lezen van Joris Luyendijk – die van de bestseller Dit kan niet waar zijn – begrijp ik dat dit helemaal terecht is. Een paar dagen geleden deed hij in de NRC een oproep om de Nobelprijs voor Economie af te schaffen. Zo’n prijs suggereert namelijk dat je met een exacte wetenschap bezig bent, en economie is allesbehalve dat. Als economie een échte wetenschap was, zouden economen de financiële crisis wel hebben voorspeld. Maar bij economen gaat het om ‘een almaar grotere nadruk op statistische analyse en modellenbouw, ten koste van ethiek en eigen observatie.’ En dat niet alleen: ‘Neem een cruciaal concept als bruto binnenlands product (bbp). Zoals de dissidente econoom Ha-Joon Chang aangeeft (…) zijn keuzes wat wel of niet wordt meegerekend bij het bbp (bijvoorbeeld werk van huisvrouwen) zwaar ideologisch. Hetzelfde geldt voor de berekening van inflatie en de beslissing om de explosie van huizen- en aandelenprijzen nauwelijks mee te wegen.’ Het zijn ‘geen objectieve metingen als de temperatuur buiten. Het zijn politiek geladen constructies, want veel economie is politiek vermomd als technocratie.’ Terwijl een paar procentpuntjes verschil, of zelfs minder dan dat, een heel beleid kan bepalen.

Volgens Wikipedia is economie een ‘wetenschap die zich bezighoudt met de menselijke behoeftebevrediging (…) keuzes die mensen maken bij de productie, consumptie en distributie van schaarse goederen en diensten.’ Waarbij dan onder andere wordt aangenomen dat mensen kiezen tussen alternatieven, dat er rationele keuzes worden gemaakt en dat die uit eigenbelang worden gemaakt. Wat een onzin! Mensen maken vaak helemaal geen eigen keuzes, genudgd als ze worden door overheden en reclame, die erop gericht zijn om mensen onbewust te laten kiezen voor producten en diensten die ze anders helemaal niet zouden kopen of afnemen. Dat is ook waarover het hele debat over privacy uiteindelijk gaat: dat mensen zich met hun ‘ik heb niets te verbergen’ uiteindelijk laten inkapselen in hun eigen filter bubble waardoor ze denken eigen keuzes te maken terwijl dat helemaal niet zo is. Een beetje econoom die de wereld wil aansturen huivert ervan dat mensen hun eigen keuzes zouden gaan maken. Laten economen dan maar eens verklaren waar al die fans van Donald Trump vandaan komen, terwijl Donald Duck een veel betere president zou zijn.

Economie is dus niets anders dan politiek. Stop erin wat je eruit wil halen, en zo kan je er alles mee bewijzen. En onze bestuurders stinken er nog in ook. Maar dat maak ik wel vaker mee in bestuurdersland, dat mensen de meest onzinnige dingen geloven die dure bureaus zo uitgebreid mogelijk opschrijven, het liefst voorzien van getallen die alleen maar geloofwaardig zijn omdat het getallen zijn. Als mensen echte rationele keuzes maakten, namen ze geen veel te dure economen in dienst maar goedkopere astrologen, want die doen het minstens even goed. Want als er iets niet economisch is, dan is het wel de economie zelf.