Politiek en spiritualiteit verdragen elkaar niet zo
(Koorddanser, oktober 2009)

Of weg met de wereldverbeteraars

Is politiek bedrijven te verenigen met een spirituele levenshouding? Het lijkt bijna onmogelijk. Aan de ene kant betekent spiritueel bewustzijn een aanvaarding van de werkelijkheid zoals die is, en wil het niet ingrijpen in de gang van zaken. Aan de andere kant lijkt de wereld er nog lang niet ideaal uit te zien en roept soms alles in je om actie. Zijn politiek en spiritualiteit dan onverenigbaar?

Door Satyamo Uyldert

Eerlijk gezegd geloof ik niet zo in wereldverbeteraars. Ik ben van verbeter de wereld, begin bij jezelf. Zolang je zelf niet verlicht bent, kan je ook geen licht voor de wereld zijn. Ik durf zelfs de stelling aan dat veel mensen de wereld gaan verbeteren omdat ze dan niet aan zichzelf te hoeven werken. Waarbij hij dan ook nog complimenten van jan en alleman krijgt, vanwege al zijn moeite en inzet. En wellicht heeft hij zichzelf op dubieuze wijze verrijkt ten koste van mens en milieu, voordat hij zich met vrijwilligerswerk voor de medemens ging inzetten – is het weinig anders dan al dan niet bewust schuldgevoel. Zolang een mens zich niet bewust is van zijn egoïsme – en dat geldt voor iedereen die niet verlicht is, want dit bewustzijn heeft niet alleen betrekking op weten, maar ook op ervaren, voelen, beleven… zolang een mens zich niet bewust is van zijn eigen egoïsme zal hij dit op anderen projecteren en de oplossing overal buiten zichzelf gaan zoeken. Zo is niet alleen bijna iedereen egoïstisch, maar krijgt hij daar ook nog een lading egoïsme van anderen bovenop geprojecteerd. Bijna iedereen maakt zich schuldig aan het geven van de schuld aan anderen, en dat schiet niet op – zeker als je van daaruit wilt proberen

Politiek afschaffen
Betekent dit dat we maar moeten stoppen met het verbeteren van de wereld? Misschien wel. Het lijkt me dat in de afgelopen eeuwen – en zeker in de afgelopen decennia! – wel is gebleken dat dat niet echt gelukt is. Nationaal blijken de puinruimers zelf nog méér puin te veroorzaken, en internationaal blijkt ontwikkelingshulp eerder een vloek dan een zegen voor de Derde Wereld te zijn. En soms lijkt politiek het slechtste in de mens wakker te maken: de lust van macht, leugen en bedrog, gezagsgetrouwheid, autoritair optreden, vaagheid en onbetrouwbaarheid blijken zo vaak zo kenmerkend voor politici – lees de verhalen van Marten Toonder er maar op na. Ja, als er één beroep is waarvoor zelfkennis géén vereiste is, dan is dat wel dat van politicus. Een beroep waarvoor geen enkel diploma nodig is, en dat is te merken ook.
Afschaffen dan maar, die politiek? Maar hoe moeten het dorp, de stad, de provincie, het land en Europa dan bestuurd worden? Of moeten we het hele bestuur maar opheffen? Daar zijn we eigenlijk al mee bezig, want ongemerkt stevenen we in ons liberale schip De Vrijheid af op een anarchie, waarin Darwins survival of the fittest volledig in ere wordt hersteld. Jammer, want het liberalisme was zo leuk begonnen met de Franse Revolutie. Maar ook het socialisme is niet ongevoelig voor verwording en is lang niet meer alles wat het geweest is, en wellicht geldt dit voor elke politieke stroming die te lang machtig is geweest. Omdat er in de loop van de tijd steeds meer ego-energie in ging zitten, en de manifestatie ervan in de vorm van de partij, de coalitie of het kabinet belangrijker werd dan de inhoud ervan.

Autisme
In de film Rain Man wil Dustin Hoffman de straat oversteken. Maar halverwege springt het voetgangerslicht op don’t walk, zodat hij midden op straat verstijft en al het verkeer maar om zich heen laat razen. Een mooiere illustratie van asperger autisme, waarbij iemand niet in staat is de betekenis achter de woorden te vatten, ken ik niet. Daarvoor is iets als empathie, inlevingsvermogen nodig, en als dat ontbreekt kun je alleen nog naar de letter van de wet leven, en begrijp je niets meer van de geest van de wet. Het is dan ook dit psychologisch gebrek dat in het politieke en bestuurlijke landschap welig tiert. Politici leven zo vaak in hun eigen wereldje dat ze totaal geen gevoel meer hebben voor wat ze allemaal aanrichten met hun beleid. En geef toe: een beetje ego wil niks hebben van dat meegevoel – dat is veel te soft – en zal zich liever verschansen op zijn eigen eilandje, en wat hulp van asperger is daarbij nooit weg.
Echte verandering, groei, kan pas beginnen bij het onderkennen van het probleem, bij onderzoek, bij acceptatie van dat wat is als gegevenheid. Zo isdiagnostiek voor je het weet hetzelfde als therapie, want juist die acceptatie, dat respect voor de gang van zaken zoals die zich hier en nu voordoen, is de basis van verandering. Dat betekent dat ook erkend moet worden dat De Telegraaf de grootste krant is, dat de VPRO een kleine omroep is en weinig mensen in Bach zijn geïnteresseerd. Maar juist óók respect opbrengen voor de middelmaat, voor de burgerlijkheid en de bekrompenheid, is een voorwaarde om daar op een creatieve wijze mee om te gaan. Een volk krijgt nu eenmaal de regering die het verdient, omdat die een product is van de eigen astrale deken waarin het zich maar al te graag koestert. Als je kinderen van de basisschool te snel op een universiteit wil krijgen, getuigt dat van weinig respect voor het kind zijn. Zo zou je ook een hele maatschappij in zijn eigen waarde kunnen laten, zelfs voor de respectloze manier waarin daar vaak met elkaar wordt omgegaan.

To be and not to be
Pas als ik de status quo volledig accepteer kan ik iets als groei de kans geven. Dat is een paradox, want waarom zou ik nog iets willen veranderen als ik alles al goed vind zoals het is? Maar ik accepteer óók dat ik verandering, verbetering wil, dat ik de huidige gang van zaken niet accepteer zoals die is. Ik accepteer mijn ego. Ik ben mij bewust van mijn ego, en in het licht van dat bewustzijn is het ego niet meer de Grote Boosdoener die het in spirituele kringen te vaak is, maar gewoon een noodzakelijk instrument om in onze stoffelijke wereld te kunnen functioneren.
Te zijn of niet te zijn, vroeg Shakespeare zich af. Te zijn én niet te zijn, dat is het antwoord dat hij niet heeft bedacht. De dualiteit wordt overstegen in bewustzijn, in de getuige die het spel van tegenstellingen gadeslaat en zich nergens mee identificeert. Alleen vanuit zo’n houding kun je iets doen, een doen dat tegelijk niet-doen, wu wei is. Bewustzijn kun je alleen brengen door zelf bewustzijn te zijn. Niet dat dit altijd bij mij het geval is, maar af en toe sijpelt dat een beetje door me heen, al is het maar in de vorm van een grapje of relativerende opmerking.
Politiek wordt ondoenbaar als je hoge eisen en doelen stelt, en je mag al blij zijn als je kleine dingen kan bereiken, een enkele boom voor kap hebt kunnen behoeden. Want alles begint klein, en de hele wereld naar jouw hand willen zetten is niet alleen betweterige arrogantie, maar ook een gebrek aan respect voor de huidige gang van zaken. Want wie ben ik om te ontkennen dat de wereld niet goed is zoals hij is? Die wereld waarin ik toch nog vind dat er teveel bomen worden gekapt? Wie ben ik om mijn ego te veroordelen? Politiek werkt alleen als je kleinschalig denkt, niet al te grote verwachtingen hebt, de anderen niet als je vijand ziet maar hooguit als onbewuste wezens die niet weten wat ze doen. Pas met een dergelijke bescheidenheid en relativeringsvermogen is het mogelijk om een begin te maken van iets dat je spirituele politiek zou kunnen noemen.

Satyamo Uyldert is gemeenteraadslid in Blaricum. Info: www.satyamo.nl

Uit Koorddanser 267, oktober 2009. Info: www.kd.nl

  • Facebook
  • Twitter
  • NuJIJ
  • Print
  • PDF
  • Add to favorites