Natuur en techniek

2 augustus 2010

‘Heb je nog wel tijd dan om om je heen te kijken,’ vraagt Diana zich bezorgd af als ze leest over mijn enthousiasme voor een nieuw mobieltje, om ‘adem te halen en mensen te zien (aan te zien, herkennen, waar te nemen)?’ Nou, ik ben er nog, Diana, ik ben adem blijven halen! Uiteraard moet al dat soort real life klusjes, net als de afwas, vlug afgeraffeld worden zodat ik me weer snel in virtuele werelden kan storten, dat snap je wel. Ademhalen hoeft geen aandacht, dat gaat gelukkig vanzelf. Maar dat plassen zou wel wat sneller kunnen – zeker als je eindelijk leeggelopen bent en er opeens goederen voor je achteruitgang opstapelen die er ook nog uit willen. Alles gaat achteruit als je ouder wordt, Robbie, niet alleen je oren! De Rozenkruisers hadden helemaal gelijk toen ze me leerden dat het hier in deze dialectiek, deze noodorde, deze natuur des doods maar een rotzooitje is waaruit je zo snel mogelijk moet zien weg te komen met een enkeltje Shamballa Express. Kortom: waar de een zegt dat je geworteld en geaard moet blijven houdt de ander het wel voor gezien in onze materiële en materialistische wereld.

De natuur is helemaal niet zo mooi en lief als we denken! Alles eet alles op, want dat is de enige manier om te overleven. Ook voor ons mensen. Het mag dan wat vredelievender overkomen om geen dieren te slachten en te roosteren, ook het bakken van brood en het drinken van melk is parasiteren van ander leven. Daar komen we gewoon niet onderuit, en de enige manier om daar een beetje vredelievend mee om te gaan is wat sober te leven. Leef, maar leef met mate. Dus geen mieren of ratten doodmaken om er kunstwerken van te creëren, geen vlees eten om er zwelgend van te genieten, geen brood weggooien omdat het niet meer vers is, dat soort dingen. De vraag blijft wel hoever je daarmee gaat. Moet je als een Mahavira, de man achter de religie van de jains, bij elke voetstap opletten of je geen mier doodmaakt? Hoe ga je om met muggen die je uit pure bloeddorst uit je slaap houden? Durf je het gras nog wel te maaien waarvan sommigen – althans volgens mijn Wijze Tante – lijken te horen dat het dan echt gaat krijsen? Moet je überhaupt rekening houden met een natuur waarin alles elkaar opeet en verdringt om te overleven? Het zijn allemaal niet te beantwoorden vragen zolang je het niet hebt over de kwaliteit van het omgaan met de natuur. Dank het dier voordat je het slacht en eet dan bewust en met aandacht zijn vlees, en sta je zelfs toe ervan te genieten! Maar doe het niet overbodig, uit gewoonte, half bewust, om je eigen leegte vol te proppen, voor andere doeleinden dan de voeding zelf…

De techniek hoeft helemaal niet iets te zijn dat tegennatuurlijk is. Waar ligt de grens tussen natuur en techniek? Bij een knots om jezelf te verdedigen of een dier de hersens in te slaan? Een hek om je veilig te weten in je territorium? Een pot om je eten in te koken? Naald en draad om kleren mee te maken? Pijl en boog? Een visnet? Een boot? Een mes? Touw? Een hamer? Een wiel? Een wagen? Perkament en een ganzeveer? Een kar? Een oven? Munten? Harnassen en wapens? Een stoommachine? Een elektromotor? Telefoon, televisie, computer? Wat is toch dat natuurlijke leven waarnaar zoveel romantici terugverlangen? En was de komst van de techniek eigenlijk niet een heel natuurlijke ontwikkeling? En gaat het niet ook hier, net als bij de natuur, om de kwaliteit van onze manier van omgaan ermee? Er is niks mis met techniek, maar wel met de wijze waarop we er te vaak mee omspringen. Als techniek gebruikt wordt om oorlogstuig mee te maken, of voor het overbodig doden van runderen om economische redenen, of om massaal mensen te kunnen ontslaan, dan is er iets goed verkeerd. Maar als we daarmee alle techniek veroordelen gooien we het kind met het badwater weg. En dat kind moet misschien nog in zijn kinderschoenen leren staan, maar geef het een kans! Het internet is een zegen als we kijken naar hoe dat zorgt voor openheid en communicatie, en letterlijke en figuurlijke grenzen doorbreekt! De vraag is niet in hoeverre we met natuur of techniek moeten omgaan, maar hoe we met natuur en techniek omgaan. Ze zijn geen tegengestelden! Evenmin als de vermeende virtuele werelden erachter strijdig zijn met de realiteit waarin nieuwe technologieën worden gebruikt.

Ik zit in de trein en kijk graag om me heen. Soms zitten mensen te lezen, maar dat vind ik zonde van de reis want voor je het weet ben je al op je bestemming. Vaak zitten mensen met mobieltjes in hun hand en ik begrijp nu een beetje wat ze allemaal aan het doen zijn. En ik zelf zal ook wel eens al internettend in de trein of waar dan ook te betrappen zijn. Want ook het schermpje van mijn mobieltje is een venster naar andere werelden. En waarom zou ik die niet bezoeken? Als iedereen altijd alleen maar in dat hier en nu van het zogenaamde real life blijft, is geen kunst of wetenschap meer mogelijk. Sterker nog, dan was helemaal geen leven meer mogelijk. Want de werkelijkheid ontstaat uit ideeën en idealen, en niet omgekeerd. En natuurlijk doorstralen die ideeën de directe werkelijkheid om je heen, en hoef je er alleen maar een beetje voor open te staan om te ervaren dat dat goddelijke nergens anders is dan hier en nu. Maar het mooie van die nieuwe technologieën is dat ze het hier en nu kunnen verruimen. Dan is dat hier en nu niet alleen mijn eigen persoontje in zijn eigen leefwereld en beslommeringen, maar omvat het veel grotere en andere werelden.

Ik sta onder een heldere sterrenhemel, met mijn mobieltje hoog in de lucht geheven. Op het schermpje lichten in zwak rode kleuren de sterren en planeten op die ik erachter in de donkere diepte zie twinkelen. Wat zie ik daar? De Waterman! Dit kleine computertje helpt mij van alles aan het firmament te vinden, en ik geniet met hart en ziel van dit wonder van de techniek. Helemaal in het hier en nu.