Bewust bewust

10 augustus 2011

Gisteravond belandde ik na een satsang van Adyashanti in de Mozes en Aäronkerk met een groepje in het kleine gezellige café ’t Hooischip. Met een dubbele Westmalle.

‘Wat ik boeiend vond was het onderscheid dat hij maakte tussen unconscious awareness en conscious awareness,’ zei ik, waarop zich een hele discussie ontspinde over bewustzijn in al zijn soorten en maten. ‘Awareness’ is altijd aanwezig, had Adyashanti (lichtblauw overhemd, donkerblauw jasje, bruine broek en gelukkig geen dasje) gezegd, maar daarvan ben je niet altijd ‘conscious’. Maar wat is dan het verschil tussen deze twee? In het Nederlands worden vaak beide woorden vertaald met ‘bewustzijn’. Misschien kun je het verschil het beste aangeven door te praten over de mogelijkheid dat je je bewust wordt van je bewustzijn. Sommigen zouden dat misschien ‘zelfbewustzijn’ noemen, maar dat suggereert dat er een zelf is, wat velen in de nonduale traditie ontkennen omdat het zelf een illusie is en daarom ook nooit te vinden is.

Je zou dan het alledaagse bewustzijn ‘consciousness’ kunnen noemen. Dat wat oppopt bij het wakker worden. Na even weggeweest te zijn worden we ons bewust van de wereld om ons heen, wie we zijn, wat voor dag het is, wat er op ons to do-lijstje staat. Maar er zijn ook van die momenten waarop we iets in onszelf opmerken dat er altijd al geweest is. Een onveranderlijke kern die er ook was toen we ons er niet bewust van waren, zoals tijdens veel dagelijkse activiteiten waarin de aandacht door van alles en nog wat wordt opgeslokt. Dat zou je ‘awareness’ kunnen noemen, en dat soort bewustzijn maakt het onder andere mogelijk ons dingen te herinneren die we niet bewust hebben meegemaakt. Hoe zouden we zonder deze ‘awareness’ kunnen weten dat we lekker hebben geslapen?

In ‘awareness’ is stilte, ruimte, openheid. Het denken valt even weg zodat er geen oordelen zijn, geen wensen en daarom ook geen speciale gerichtheid op iets, iemand of wat dan ook. Je laat de wereld zijn zoals ze is. Je bent er helemaal ‘bij’, wakkerder dan wakker. Dit bewustzijn is volgens Adyashanti altijd bij ons, omdat het onze kern is. Maar toch zijn we ons daar meestal niet van bewust, vandaar zijn term ‘unconscious awareness’. ‘Conscious awareness’ daarentegen zou je kunnen vergelijken met een staat van satori: een tijdelijke staat van verlichting waarin geproefd wordt van een wereld waarin alle tegenstellingen zijn overstegen, alle dualiteit een illusie van ons denken blijkt te zijn, dat nu eenmaal niet zonder digitaliteit kan functioneren. In onze diepste kern is alles één en ons eigen bewustzijn niet te lokaliseren.

Ik sta wel eens voor de spiegel in gedachten mijn hoofd te ontleden. Ogen en oren, hersenen… ‘Is dit nu datgene waarmee ik dit zie?’ vraag ik me dan af bij het bekijken van de windingen van mijn achterste hersenschors. En nog verder pellend, op zoek naar mijn bewustzijn, kom ik mijn pijnappelklier tegen, maar die vind ik eigenlijk veel te klein om het bewustzijn te herbergen, waarvan überhaupt zo moeilijk te achterhalen is wat en waar het nu eigenlijk is. Vreemd eigenlijk dat ik nog steeds bij bewustzijn ben in dit gedachtenspel, want ik laat mijn hersenen veel meer verdragen dan een simpele knock-out! In welke kwab zitten deze gedachten eigenlijk?

Adyashanti had het ook nog over het Thomas-evangelie. Iemand bood hem een kopie van Ceci n’est pas une pipe van Magritte aan. Hij beantwoordde veel vragen, en een bezoeker excuseerde zich dat hij geen vraag had. De akoestiek was slecht in deze kerk, en vanwege de pompeuze overdaad aan schilderingen en beelden vond ik de locatie eigenlijk helemaal niet passen bij deze zenleraar. De statiën in reliëf aan de muren, en wij zaten vlak bij de twaalfde: een sterven van Jezus zoals het zeker niet zal hebben plaatsgevonden. Hoe meer beelden en vormen, hoe meer uitleg en uiterlijk, hoe minder dat alles nog te maken heeft het de wortels waaruit religie is ontstaan. Uit enkelingen die zich bewust werden van hun bewustzijn, van hun zich altijd terugtrekkende en daarom onvindbare kern. Die zich realiseerden – ‘echtmaakten’ – dat ze eigenlijk altijd al alles waren, geweest zijn zullen blijven, net als iedereen: een bewustzijn dat niet te vinden is maar misschien juist daarom zo overal aanwezig. Net zoals je in een donkere sterrennacht het heelal niet kan aanwijzen maar de aanwezigheid ervan overal om je heen voelt.

Bewust bewust, daar gaat het om. Tijd voor nog een verfrissende dubbele Westmalle. Ewald brengt mij en iemand anders thuis met de auto. Draait It’s Always Now van Willie Nelson. En dat is het.