Mijn Europa

27 juli 2012

Ook zonder Europa voel ik me een Europeaan. Daar heb ik dat hele Europa niet voor nodig. Het is een soort identiteitsgevoel waarbij de enige vage grenzen ergens rond de Balkan en Turkije liggen – misschien omdat de Islam daar meer aanbeden wordt, een godsdienst die zo radicaal afwijkt van Europese normen en waarden dat die daar eigenlijk niet thuishoort. Maar Griekenland dat daar middenin ligt hoort, als bakermat van onze beschaving, helemaal bij Europa. En ik kan me wel iets voorstellen bij de tegenstelling tussen Zuid-Europa en Noord-Europa, want dat lijkt veel op dat tussen twee andere primitieve godsdiensten: protestanten en katholieken. Strenge en sobere bezuinigers tegenover levensgenieters die het met God en ethiek niet zo nauw nemen. Calvinisten tegenover hedonisten. Maar ondanks die tegenstellingen en heel veel dat niet door de beugel kan, heeft Europa toch een van de grootste beschavingen gekend, hebben ooit kunstenaars en wetenschappers de mogelijkheid gekregen om te bloeien en onze cultuur met veel waardevols te verrijken. Dat is mijn Europa.

Op de website Mensa for Kids kwam ik een bijzonder gedicht tegen, waarvan velen wel de eerste en de laatste regel kennen. Het is van John Donne, een Engelse anglicaanse priester die leefde van 1572 tot 1631. Ook in dit gedicht speelt Europa al een rol. Maar sterker nog: wat is eenheid, wat is heelheid?

No man is an island,
entire of itself;
every man is a piece of the continent,
a part of the main;

If a clod be washed away by the sea,
Europe is the less,
as well as if a promontory were,
as well as if a manor of thy friend’s
or of thine own were:

Any man’s death diminishes me,
because I am involved in mankind,
and therefore never send to know
for whom the bell tolls,
it tolls for thee.

Het leuke van dit gedicht is dat er ritme noch rijm in zit. Misschien is dat niet zo verwonderlijk, want het lijkt ook te komen uit Meditation XVII van Donne, zodat het geen wonder is dat het zich op het grensgebied tussen poëzie en proza bevindt. Juist door dat gebrek aan ritme en rijm is het lastig om het uit je hoofd te leren. (Maar het is me toch gelukt!) Sommige dichters maken hiervan juist gebruik om ergens de nadruk op te leggen, dan verschijnt er een woord dat helemaal niet rijmt met de rest. Zoek het maar in dit mooie satirische liedje Good company van Queen!

Europe is the less… Of de zee een kloddertje modder of een hele rotspartij verslindt maakt niets uit. Als je maar het kleinste stukje van Europa afknabbelt is Europa Europa niet meer. Maar betekent dat niet eigenlijk ook dat als er maar een paar zandkorrels teveel aanspoelen Europa ook Europa niet meer is? Roemenië en Bulgarije: horen ze er wel bij? Het is juist het megalomane idee van een groot Europa dat Europa de das om doet. Op de lagere school leerde ik over de Benelux, wat al heel wat was. Later kreeg je de EEG, en dat ging ook nog wel. Maar Europa werd groter en groter, totdat Europa Europa niet meer was. Beetje bij beetje verloren we onze soevereiniteit, werd de macht naar hogere echelons gedelegeerd en kregen we steeds minder te zeggen over onze eigen straatjes, dorpen en steden. Zo hebben wij als gemeenteraadsleden, omdat steeds meer bevoegdheden worden overgeheveld naar hogere overheden, steeds minder in de melk te brokkelen. Erger nog: wij zijn de buffers die de klappen moeten opvangen van wanbeleid van provincies, regeringen en Europa. Zo is er bijvoorbeeld geen geld meer om het gras te maaien, en krijgen wij de klagende burgers op ons dak. En dit is nog maar het begin van de crisis.

Als Waterman vind ik natuurlijk dat de wereld één grote broederschap zou moeten zijn, maar Europa is allesbehalve dat. Kennelijk zijn we nog lang niet toe aan de verwerkelijking van dit grote ideaal, zodat ik vrees dat we een stapje terug moeten doen. Laten we opnieuw beginnen of op zijn minst een en ander radicaal anders gaan aanpakken. Ben ik nou voor of tegen Europa? Ik weet het niet, en het hangt er ook van af wat je met Europa bedoelt. Wellicht voelde mijn opa zich meer Nederlander dan Europeaan. Maar ik blijf me Europeaan voelen, wat er ook gebeurt.