American dream

25 oktober 2008

De kredietcrisis is bezig veel Amerikanen uit hun droom wakker te schudden. De droom waarin je alles kan als je maar wil, en dat je zodoende zelf verantwoordelijk bent voor je sociale positie. Een visie die ook door veel mensen in de new-agewereld wordt aangehangen. Als je een arme sloeber bent, of gewoon ziek, dan heb je dat aan jezelf te danken. Of aan karma uit een vorige leven. In het gunstigste geval ben je uit liefde voor iemand bezig met het karma van die ander in te lossen. Maar hoe je het ook wendt of keert: in deze droom vind je dat iemand of iets verantwoordelijk moet zijn – God, je schoonmoeder of die hufter in die wagen vóór je – en blijf je zoeken naar oorzaken, schuld, zin, een doel, een reden, betekenis. Dat dingen gewoon gebeuren, zonder oorzaak of doel, komt dan nog niet bij je op. De existentialisten begonnen dat door te krijgen, maar vonden het toch heel eng en zwelgden dan ook graag in hun depressies over de zinloosheid van het bestaan. Kennelijk is er een zeker spiritueel inzicht voor nodig om te accepteren dat dingen nu eenmaal zijn zoals ze zijn.

Dat wil niet zeggen dat je niet meer zal oogsten wat je zaait. Een dikke bult kan eigen schuld zijn. Dat geldt zeker voor de banken. Het kost me echt moeite om medelijden met ze te hebben. In hun arrogantie zijn ze zelfs te beroerd om een dagafschriftje op te sturen, dus laat ze het lekker zelf uitzoeken! Ze mogen blij zijn dat onze overheid niet even liberaal is als zij zelf, want het kiezen voor de vrije markt had nu de totale ineenstorting van de economie betekend. Dat hele neoliberalisme blijkt een groot gevaarlijk fiasco en het zou verstandig zijn als al dat geprivatiseer werd teruggedraaid. Laat de staat al die banken opkopen en nationaliseren. Niet alleen de banken, maar ook de zorg en de energiebedrijven en de post en de communicatiebedrijven en de omroep en het openbaar vervoer en de woningcorporaties, want die maken er te vaak een rotzooitje van sinds ze ‘bedrijfsmatig’ aan het werk zijn gegaan.

Daar zitten ook veel graaiers. Niet alleen op de site van De Volkskrant, maar ook op die van RTL is uitgebreide documentatie te vinden. Op de een of andere manier schijnt die graaimentaliteit samen te hangen met die van het neoliberalisme, dat in feite een doorgeslagen, uit de hand gelopen vorm van liberalisme is. Je zou zelfs de graaiers verantwoordelijk kunnen stellen voor de huidige economische crisis. Met hun niet te bevredigen hebzucht weet een relatief heel klein groepje mensen de wereldeconomie te ontwrichten, en het is vreemd dat ze nog steeds ongestraft vrij rondlopen. Hopelijk kunnen ze binnenkort worden opgepakt om terecht te staan voor misdaden jegens de menselijkheid.

Anderzijds blijf ik volhouden dat een volk de regering krijgt die het verdient. Op de Drie Dwaze Dagen van De Bijenkorf was weer te zien hoe ook gewone mensen kunnen graaien. Als ik zoiets zie, schiet ik altijd in de lach, zoals ook een paar decennia geleden toen ik met Marja ergens in Dordrecht op een markt was: allemaal blank-blootarmige huisvrouwen die gebukt over bakken ondergoed de inhoud ervan overhoop maaiden. Zolang we zelf ook het onderste uit de kan willen hebben zijn we ook graaiertjes in de dop: jong geleerd, oud gedaan. Maken we ons daarom zo druk om graaiers, omdat we eigenlijk ook zelf geen cent teveel willen betalen? Is het terecht dat we ons eigen graaien legitimeren omdat wij arm zijn en zij rijk?

Het einde van de Amerikaanse droom. De natte droom van de republikeinen. Want in dat land neemt het verschil tussen arm en rijk Afrikaanse proporties aan. ‘Amerikaans kapitalisme R.I.P.’ siert de omslag van Effect. Iedereen maakt zich zorgen om dat land. Terwijl het zo mooi had kunnen zijn. Als iedereen maar had gewild, zullen de republikeinen zeggen, eraan voorbijgaand dat ze in eerste instantie zelf het land naar de knoppen hebben geholpen. Bijvoorbeeld door vele malen meer geld uit te geven aan oorlog, dan aan wat nodig is om in de hele wereld de voornaamste problemen als honger, armoede, ziekte en milieu op te lossen. Nu Bush en consorten er een rotzooitje van hebben gemaakt, is deze crisis het moment voor fris bloed. Obama.