Canto Ostinato

10 april 2013

Trance is niet alleen een stroming binnen de popmuziek, maar ook te vinden in moderne klassieke muziek, zoals minimal music. Het Canto Ostinato van Simeon ten Holt (1923-2012) is wellicht een van de meest treffende voorbeelden daarvan, en dat mochten we afgelopen zondag meemaken in Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam waar dit anderhalf uur durende meeslepende muziekwerk voor een uitverkochte zaal werd uitgevoerd door pianist Ivo Janssen, samen met vier slagwerkers achter vibrafoons en marimba’s. Het mooie van dit Canto Ostinato is dat binnen een gegeven stramien de uitvoerenden veel vrijheid hebben wat betreft instrumentatie en herhaling van de 106 secties waaruit dit meesterwerk, geschreven tussen 1976 en 1979, bestaat. Zo heb ik een cd met een uitvoering op twee vleugels van Kees Wieringa en Polo de Haas, en is op YouTube een 60 minuten durende uitvoering op vier vleugels te zien. Al luisterend dein je mee op hypnotiserende herhalingen, die in verbindende ‘bridges’ uiteenspatten tot nieuwe wervelingen waarin je meegezogen wordt in kolkende kleurige klanken, zodat ik mijn ogen niet echt droog kon houden.

Pure schoonheid golfde vanaf het podium de muisstille zaal in, en ik genoot van een van de marimbaspelers zoals hij, heel losjes en ontspannen met de muziek mee leek te dansen, en van de sierlijke wijze waarop hij met zijn stokjes, en ook even met de blote handen, zijn instrument bespeelde. Zelden heb ik een zo bezielde uitvoering van een muziekwerk gehoord waarin alle spelers zo goed op elkaar waren afgestemd, in welke betekenis dan ook. De meeslepende cadens van het Canto Ostinato heeft volgens mij ook te maken met het 5-telsritme dat erin verwerkt zit. Dat geeft een extra deinend karakter aan de muziek, en zoiets trof ik lang geleden al aan in popmuziek bij The Byrds. Minimal music of trance heeft trouwens ook al veel voorgangers in de popmuziek, want als ik naar Nehalennia van Armin van Buuren luister doet me dat sterk denken aan een van mijn  lievelingsgroepen in de jaren zeventig, Tangerine Dream, terwijl Jean Michel Jarre er ook wel wat van kon. ‘Eigenlijk verkoop ik trillende lucht,’ vertelt de inmiddels beroemde Armin, die toch een gewone jongen blijft, in nrc.next van 5 april, alsof ook die woorden iets aangeven van een hypnotiserend effect waardoor dit soort muziek, samen met lichtshows waarvan je in de jaren zestig alleen maar kon dromen, ook wel ‘dance’ wordt genoemd.

Maar dat is tegelijk een heel andere wereld dan die we zien in een interview met de wat boertige Simeon ten Holt in zijn huisje in Bergen, waarin ook passages van andere muziekwerken van hem te horen zijn. De populariteit van zijn Canto Ostinato noemt hij een hype, maar wat mij betreft een terechte hype. Ooit attendeerde Hein ons op dit werk, waarvoor we meteen enthousiast raakten. En ik associeer het nog steeds met Kasteel Groeneveld in Baarn omdat we daaruit eens die muziek hoorden opstijgen toen we daar in de buurt fietsten. Verlangend wachtend op het hoofdthema, dat pas in de 74ste sectie uit de klanken oprijst. ‘Dat heeft vooral effect,’ staat in de toelichting bij de uitvoering in Muziekgebouw aan ’t IJ te lezen, ‘omdat je op dat moment al een uur lang hebt zitten luisteren naar golvende, hypnotische herhaling – daardoor komt het als een flinke emotionele schok.’ En dat is meer dan waar. Ik heb nooit gedacht dat moderne klassieke muziek zo ontroerend kan zijn. Na het abrupte einde na anderhalf uur was de zaal secondenlang muisstil voordat er een daverend applaus uitbrak, compleet met geroep en gefluit. En terecht! Ware schoonheid bestaat nog.

Gepost in Muziek