Qui tollis

27 augustus 2013

Verantwoordelijkheid en opportunisme lijken hand in hand te gaan. Als het goed gaat met ons is het onze eigen verdienste, en alleen door eigen verdienste kan het goed gaan met ons. Als het slecht gaat met ons leggen we de schuld bij anderen, en alleen die anderen zijn de oorzaak ervan dat het slecht gaat met ons. Vraag het maar aan autorijders, die vinden zichzelf altijd beter rijden dan hun medeweggebruikers. Als de ander een fout maakt is die gewoon een hufter, maar als ze zelf in de fout gaan hebben ze duizend redenen die ze een ander niet gunnen als die zich op de weg misdraagt. Excuses gelden alleen voor jezelf en de anderen zijn dan intrinsiek fout. We pleiten meestal onszelf vrij van schuld, dan kunnen we het niet helpen, maar de ander moet zwaar gestraft worden. Dat geldt niet alleen voor ons individuele leven, maar ook in de verwarrende relatie tussen de overheid en burgers. De eerste zegt dat we ‘met z’n allen’ voor iets hebben gekozen en wijst daarom alle verantwoordelijkheid voor eigen doen en laten af. En de burgers voelen zich belazerd en geven de overheid de schuld van misstanden waarvoor zij zichzelf niet verantwoordelijk voelen. Die patstelling wordt van beide kanten almaar versterkt zodat ze steeds verder van elkaar verwijderd raken.

Het water waarmee beide partijen in onschuld hun handen wassen lijkt voorlopig niet op te raken, maar het is wel verspilling. Terwijl beide gelijk hebben. Maar ook de zaak slechts vanuit hun eigen stellingen belichten. Laat ik er even van uitgaan dat er misstanden zijn, dat er een crisis is. Wederzijds wantrouwen die onze verzorgingsstaat aan alle kanten ondermijnt en afbreekt. Een overheid die niets te immoreel vindt om ons te bespioneren, en burgers die het heerlijk vinden om overheden te bespioneren. Hoewel ik vind dat de overheid de eerste zou moeten zijn om deze patstelling te doorbreken en zij schromelijk tekortschiet, wil ik daarmee niet zeggen dat burgers lieverdjes zijn. Als we alleen maar kijken naar de manier waarop de laatsten zich in het verkeer gedragen zegt dat al genoeg over de mentaliteit van ‘het volk’: als je maar één dag alle verkeersovertredingen zou beboeten waren we, inclusief de kosten van die maatregel zelf, meteen uit de staatsschuld!

Staatsschuld! Laten we eerlijk zijn: we hebben decennia lang op te grote voet geleefd. Vroeger spaarde je nog wel eens voor iets dat je wilde hebben. Maar we zijn ons in een luxe gaan baden die we ons helemaal niet konden permitteren zodat we geld moesten lenen. ‘Vlieg nu, betaal later,’ schreeuwde een reisbureau in de Bijlmer in de jaren tachtig. En we tuinden erin. Een van de toppunten was wel de aflossingsvrije hypotheek. Ook daar vlogen we in. Zo maakten we het geld van generaties na ons op, raakten pensioenkassen leeg, en nu zitten we met de brokken. Hoelang kan je het schuldenplafond blijven opschroeven? Hoe hoger het boven ons hoofd groeit, hoe wankeler het wordt. Natuurlijk hebben velen daar niet aan meegedaan, en die worden nu meegezogen in de cycloon van bezuinigingen. Die vinden helemaal niet dat we ‘met z’n allen’ gekozen hebben voor de neoliberale destructie van onze samenleving. Dat is het nadeel van democratie, en zolang De Telegraaf de grootste krant van Nederland is verwacht ik daar ook niet al te veel van. Het wakker schudden en bewustmaken van mensen gebeurt altijd maar door een kleine groep. Dat is altijd zo geweest, en zal altijd zo blijven.

De enige weg om uit de crisis te komen en een samenleving te maken waarin men in vertrouwen weer een beetje aardig voor elkaar is, is een spirituele weg. Wat ik daarmee bedoel? Dat we onszelf en onze groep eens moeten gaan overstijgen, want spiritualiteit is altijd verbindend, helend, polariteiten overstijgend. Daarin vinden we onszelf niet beter dan de ‘slechte’ ander, die ook zijn redenen en motivaties heeft om te zijn zoals hij is. Dan is er plaats om het een en ander ook vanuit het standpunt van die andere ‘slechte’ te zien, ja zelfs te re-specteren, hem opnieuw te bekijken. Dan slaan we ons niet meer op de spirituele borst omdat we vroeger al zo vaak gewaarschuwd hadden, maar niemand geluisterd heeft. Alsof dát spiritueel is, want dan komt opnieuw een ikje met zijn eigen status als een duiveltje uit een doosje. Dan realiseren we ons dat we uiteindelijk toch ‘met z’n allen’ voor deze wereld hebben gekozen. Wellicht niet in dit leven zelf, maar door te kiezen hierin geboren te worden. Respect voor het Grote Gebeuren, het Raadsel waarin we een rol spelen, als machthebber of slachtoffer. Pas dan zijn we geen machtswellusteling of slachtoffer meer. Spiritualiteit betekent bewustzijn en alleen als we een sprong hebben gemaakt die het ikje, het individuele overstijgt, voorbij goed en slecht, realiseren we ons dat alle behoefte om te verbeteren, inclusief onszelf, arrogantie is. En dat er eigenlijk helemaal geen probleem is.

Dan accepteren wij de wereld zoals hij is. Inclusief ons lijden. Dan klagen wij er niet meer over dat de goeden onder de slechten moeten lijden, omdat dit juist de definitie van goedheid is. Dan is ons lijden geen lijden meer, maar ervaren we het als een geschenk dat we aan anderen geven. Ja, de onschuld, het lam Gods lijkt te worden geslacht, maar dat is nu juist zijn overwinning en kracht. Voor de buitenstaander lijkt dit op masochisme, maar voor hem is de vrijheid en ruimte van overgave grootser dan de pijn. En wie lijdt er nu eigenlijk? Qui tollis?

Gepost in Maatschappij en politiek, Spiritualiteit