Eeuwig leven

24 januari 2014

Misschien zijn wij babyboomers wel de laatsten die zullen sterven. Want het in vrijwel alle religies nagejaagde eeuwige leven ligt volgens diverse wetenschappers om de hoek. Prabhu wees me op een aflevering van Eeuwig jong van omroep MAX, waarin de Russische zakenman Dmitry Itskov vertelt over ambitieuze plannen en ontwikkelingen. Voor het realiseren van onsterfelijkheid heeft hij in 2011 2014 Initiative opgericht. ‘Dat heeft als doel een kunstmatig lichaam voor de mens te maken,’ vertelt hij emotieloos. ‘Een lichaam dat tot meer in staat is dan ons biologische lichaam. Daarnaast heeft het project tot doel het bereiken van een spirituele doorbraak om de spirituele transformatie te verwezenlijken waarvoor we de technologie voor onsterfelijkheid en levensverlenging gaan benutten.’ Daartoe zullen in dit project steeds meer geavanceerde avatars worden ontwikkeld: Avatar A (2020) is een robot die zijn ervaringen doorseint aan een ander die daardoor in de virtuele wereld van de robot verkeert, wat doet denken aan de gelijknamige prachtige film. Avatar B (2025) gaat een stapje verder: daarin is er niet meer sprake van een robot en een mens, maar is het lichaam van de robot samengevoegd met de hersenen van de mens. Avatar C (2035) heeft een kunstmatig brein waarin iemands persoonlijkheid en bewustzijn worden geprogrammeerd. En Avatar D (2045) wordt uiteindelijk een holografisch lichaam, een lichtlichaam waarmee we onszelf naar uithoeken van het heelal kunnen overstralen. Mooi als dat zou kunnen allemaal.

Maar het kan niet. En wel hierom. In de eerste plaats wordt ervan uitgegaan dat de persoonlijkheid in de hersenen zit, en daar kan je vette vraagtekens bij zetten. Past dat allemaal wel in onze schedel? In het programma van omroep MAX komt ook Max More van Alcor Life Extension Foundation aan het woord, een organisatie die hoofden van overleden mensen invriest om later de hersenen weer tot leven te brengen. Want ‘in de hersenen zit immers de geest.’ Maar wat er ook met ‘geest’ bedoeld mag zijn, die is meer dan herinneringen alleen, en zolang er mensen zijn met hyperthymesia – het zich herinneren van elke dag van het leven tot in de merkwaardigste details – is het heel onwaarschijnlijk dat dit alles in 100 miljard zenuwcellen past, in 100 G ofwel zo’n 20 films op dvd is te proppen. Natuurlijk is het lastig om herinneringen te kwantificeren – naast beeld en geluid komen er onder andere ook nog gevoel, emoties, geur en smaak bij – en kan elke afzonderlijke hersencel wellicht meer dan één byte geheugen bevatten. Bovendien hebben hersenen wel meer te doen dan alleen herinneringen opslaan. Wel moet ik toegeven het vroeger waarschijnlijk voor onmogelijk te hebben gehouden dat complete films op een klein schijfje opgeslagen konden worden: in de jaren tachtig vond ik de cd al een wonder. Het lijkt me veel meer voor de hand liggen dat al onze herinneringen in ‘the cloud’ zitten.

Waarom het in de tweede plaats niet kan is omdat er ook van wordt uitgegaan dat bewustzijn in de hersenen zit. Dat geeft problemen bij Avatar C en D. Bij de eerste wordt gesuggereerd dat een kunstmatig brein ook bewustzijn heeft, dus dat we het zelf kunnen creëren. Ik zeg niet dat dit niet zo is, maar het lijkt me een tikje hoogmoedig dit te beweren omdat we helemaal niet weten wat bewustzijn nu eigenlijk voor spul is. Dat het lijkt uit te vallen als ik een klap op mijn kop krijg kan ook bedrog zijn: als ik me later niets herinner zegt niet dat er geen bewustzijn was, zeker als we ons realiseren dat er verschillende stadia van bewustzijn bestaan. Tenslotte zouden we in 2045 als Avatar D – het einddoel van Dmitry Itskovs missie – zelfs aan ons materiële lichaam zijn ontsnapt omdat we dit verruild hebben voor een hologram, een lichtlichaam waarmee zelfs teleportatie mogelijk is. Dat laatste zou natuurlijk heel mooi zijn en goed voor het milieu omdat we alle vervoermiddelen aan de kant kunnen zetten, maar het blijft nog even een droom, zoals in de wereld van Harry Potter of die van Second Life. En de vraag blijft open of je dan in het kielzog van zo’n ruimtesprong je geest en bewustzijn kan meeslepen.

Zelfs als het mogelijk is, vraag ik me af of ik zo’n eeuwig leven wel zou willen, alleen met mijn brein, zonder hart en een lichaam van vlees en bloed. Iets dat perfect is, is per definitie dood, en eeuwig leven moet vandaag of morgen – dit of volgend millennium bedoel ik – tot ontiegelijke verveling leiden. Ik kan me niet van de indruk onttrekken dat mensen die eeuwig willen leven slecht contact hebben met het hier en nu. Het hier en nu dat trouwens altijd aanwezig is, dus eeuwig. Zodat ze zoeken naar iets dat er allang is, maar dat is weer een kwestie van bewustzijn.