Reclame

Date 28 december 2008

Natuurlijk voed je je kinderen zo vrij mogelijk op. Maar als ze oude dametjes laten struikelen, brievenbussen opblazen en katten gaan pesten roep je ze wel tot de orde. En dat is wat de overheid, die al decennia lang het neoliberalisme omhelst, verzuimt met haar burgers te doen. Dan verwordt de vrije markt tot het recht van de slimste en de sterkste. Liberalisme kan niet zonder respect voor de vrijheid van anderen. Des te wonderbaarlijker is het dat we vaak niet zozeer door links, maar juist door rechts worden betutteld, dat het juist rechts is dat de vrijheid van velen aan banden legt. Van een liberale minister verwacht ik bijvoorbeeld de vrijheid om bijvoorbeeld homeopathische geneesmiddelen te mogen gebruiken, of alternatieve genezers te mogen raadplegen. Nee dus. Komt de VVD voor de kleine ondernemer op, dan is daar niks mis mee, daarvan loopt mijn hart echt warm, Maar zij komt ook voor de grote ondernemer op, die de kleintjes wegconcurreert. Daar blijkt het opportunisme van rechts: vanwege haar liefde voor de vrije markt kan rechts niet anders dan kiezen voor de macht van de slimste en de sterkste.

Met de keuze voor de vrije markt gooi je ook elk begrip voor beschaving en fatsoen overboord. Er is immers een grenzeloos vertrouwen dat alles wel goed zal komen als je de vrije markt haar werk laat doen. Want uiteindelijk is de mens goed van binnen. Dat de meesten alvorens bij hun goede kern te komen zich eerst door een boel rotzooi moeten ploegen waarbij ze veel schade aan zichzelf en hun omgeving veroorzaken, daar wordt even niet aan gedacht. Dat is dan iets waar we even doorheen moeten bijten. Net zoals de kredietcrisis, waarover je nu vaak door rechts hoort roepen dat deze niet door de vrije markt is ontstaan, maar juist door de beteugeling ervan. Door links uiteraard, want volgens rechtsen leven we in een veel te linkse wereld. Mij was dat niet zo opgevallen, in tegendeel. Als rechtsen een rechtse wereld als links ervaren laat dat zien hoe ontzettend rechts ze zijn. En hoe bang ze zijn voor links. En hoe ze nooit genoeg invloed hebben en naar politieke macht blijven graaien. Zoals Zalm, die na een verkiezingsnederlaag van de VVD in een tv-discussie de grootste bek had.

Een van de meest verziekende exponenten van de vrije markt is reclame. Het zou me zelfs niets verbazen als zij de hoofdoorzaak is van de stress, de gejaagdheid, het druk druk druk waar bijna iedereen onder lijdt. Omdat we letterlijk gek gemaakt worden door reclame. Afleiding, verleiding en misleiding zijn haar voeding en gek genoeg zijn we dat allemaal nog normaal gaan vinden ook. Zoals Vriend zegt: ´Het is toch de wereld op zijn kop dat ik een sticker op mijn brievenbus moet plakken als ik geen reclame wil?!´ En gelijk heeft hij: laten ze maar toestemming aan mij vragen om hun spul in mijn brievenbus te deponeren, dat zou van respect getuigen. Of – en dat is niet mijn eigen idee – laten ze me maar betalen voor het lezen van hun advertenties. Het is deze overbodige sensory overload aan informatie die bezig is ons allen gek te maken. En immoreel, want we zijn het nog normaal gaan vinden ook.

Afleiding. Reclame vraagt aandacht. Net zo dwingend als kleine kinderen dat kunnen vragen. Onlangs denderde er een hele trein over mijn beeldscherm toen ik mijn homepage nu.nl opende. Heb meteen een andere homepage genomen, ook omdat nu.nl zijn advertenties zo is gaan plaatsen dat je er wel doorheen moet scrollen om het nieuws te lezen. Je kunt geen straat meer op, geen boodschap meer doen zonder gestoord te worden door steeds indringender, luidruchtiger en flitsender reclames, die ons uiteindelijk mentaal en zintuiglijk murw maken. Verdeel je reclame op televisie over meerdere blokjes, dat trekt meer aandacht. Stop bij je folder zoveel mogelijk kleine foldertjes (die bij voorkeur allemaal op de grond vallen zodat je ze moet oprapen). Stoor zoveel mogelijk mensen onder het eten, maar laat hun telefoon niet meer dan drie keer overgaan. Hang op pleinen en in stations zo groot mogelijke reclameborden, gun niemand een moment rust, leid af, leid af, leid af. Zoveel respect heeft de reclamewereld voor je.

Verleiding. Laat zien hoe mooi het is wat je te bieden hebt. Zet een mooie vrouw op een auto. Zie hoe groen en rustig de wijk is waar je een huis kunt kopen. Zie hoe mooi het palmenstrand is waar je over een paar dagen kunt liggen zonnen. Laat het water uit je mond lopen als je in het winkelcentrum een slagerij met open deuren passeert. Geef mensen een gratis proefmonster of goedkope printer, en zuig hen vervolgens uit als je hen in je netten hebt gevangen, net zoals je heroïne aan de man brengt. En heb je niks om mensen te verleiden? Creëer dan een behoefte om vervolgens de markt vol te stoppen met overbodige dingen waar niemand ooit om gevraagd heeft, van prioritystickers en bonuskaarten tot afwasmachines en mobiel internet. Ja, toch wel handig als je het eenmaal hebt, maar ook niet gemist als het er nooit geweest was.

Misleiding. Het schijnt slechts weinigen op te vallen hoeveel leugens en misleiding we normaal zijn gaan vinden. Dat prijzen van artikelen vaak op een 9 eindigen. Dat verkopers een beroep mogen doen op kleine lettertjes (bij voorkeur 4-puntslettertjes in geel op wit papier). Dat producten lang niet zo mooi zijn als op de verpakking staat afgebeeld. Dat je wel heel goedkoop naar een bestemming kan vliegen, maar niet goedkoop weer thuis kunt komen. Dat we veel minder echte voeding tot ons nemen dan de verpakking ons wil doen geloven. Dat smaak vaak door chemische smaakmakers wordt gesuggereerd. Dat iedereen wel korting tot 80% kan geven. Dat vraagt om moeilijkheden, zoals Vriend en ik gisteren in de HEMA. Daar wilde de caissière hem € 10,- teveel laten betalen voor een trui. Jongetje erbij om in de winkel te gaan kijken. Om minuten later te melden dat de kassa toch het goede bedrag had berekend. Wij op en neer naar de bak met truien en zelf zag ik daar ook met koeieletters € 19,95 staan. Dus terug, weer discussies met de caissière die hem uiteindelijk € 19,95 liet betalen. Vriend en ik keken elkaar aan: dit moesten we toch melden bij de klantenservice! Halverwege nog een laatste blik op de bak met truien. Blijkt er boven de prijs in kleinere letters nog het woord ‘vanaf’ te staan! We hadden geen behoefte om alsnog bij te gaan betalen, om dit soort misverstanden vroegen ze zelf. Wat in kleine letters staat is toch minder belangrijk dan wat in grote letters is weergegeven?

‘Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ieder mens draagt in vrijheid niet alleen de verantwoordelijkheid voor zichzelf, maar houdt ook rekening met de vrijheid van anderen en met de vrije samenleving als geheel.’ zegt de VVD in haar beginselverklaring. Helemaal mee eens. Maar hoe is die verantwoordelijkheid te rijmen met de verheerlijking van een ongebreidelde vrije markt die zij voorstaat? Hoe is verantwoordelijkheid te rijmen met de survival of the fittest, met de rat race waartegen ik haar nooit heb horen protesteren? Het zou de VVD sieren als zij inderdaad meer rekening hield met de vrijheid van anderen, maar daarvoor zou zij het vrije marktprincipe moeten loslaten of op zijn minst aan banden moeten leggen. In de eerste plaats de reclamebranche, die één van de meest ziekmakende factoren in onze samenleving is. Met veel moeite heb ik de prachtige film Soylent Green kunnen bemachtigen. Deze profetische film uit 1973 laat in mooie beelden zien wat er uiteindelijk gebeurt als je de vrije markt haar gang laat gaan: extreme verschillen tussen arm en rijk, overbevolking, voedseltekort, vernietiging van de natuur en kannibalisme.

  • Facebook
  • Twitter
  • NuJIJ
  • Print
  • PDF
  • Add to favorites

Reageer

XHTML: Je kan deze tags gebruiken: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>