Osho’s boeken

15 december 2015

Vorige week was het Osho Boekenseminar in Hilversum, georganiseerd door de stichting Vrienden van Osho. Ik had er graag bij willen zijn, maar een venijnige verkoudheid kwam op mijn pad, zodat mijn betrokkenheid beperkt bleef to een enkele voorbereiding en het vormgeven van het boek Hoe Osho in mijn leven kwam, dat na afloop aan alle deelnemers werd uitgedeeld en waarin 68 mensen vertellen hoe ze met Osho (1932-1990, ook bekend als ‘de Bhagwan’) in contact kwamen en wat hij voor hen betekent. Er waren lezingen van Divyam Aat de Kwant, Ojas de Ronde, Sugit Schoenmakers en natuurlijk van Nandan Bosma, de motor achter dit seminar die mij zijn gedegen toespraak toestuurde. Daarin vraagt hij aandacht voor het intellectuele deel van Osho’s nalatenschap dat sterk verwaarloosd is in sannyasland. Mediteren, meedoen aan therapiegroepen, het leven vieren, dat is allemaal oké, maar om serieus de honderden boeken die op zijn naam staan te gaan bestuderen is veel te veel ‘mind’ en daarom eigenlijk verwerpelijk. Leuk om te weten: Osho was zelf hoogleraar filosofie.

Net als Nandan, die ik in 1984 leerde kennen, ben ik iemand die in de wijsheid van boeken gelooft, en zeker in die van Osho. Het was te simpel om de ‘mind’ te verketteren, om die als het kind met het badwater weg te gooien in plaats van hem volwassen te laten worden. Dat dit verstand vaak een belemmering is op het pad van spirituele groei staat buiten kijf, maar om het daarom te veroordelen is net zoiets als een bot mes weggooien in plaats van het te slijpen. Deze atrofie van de ‘mind’ heeft er volgens Nandan maar al te vaak toe geleid dat ‘veel sannyasins een gebrek hebben aan feitelijke en concrete kennis van wat Osho over heel veel zaken gezegd heeft.’ En dat bijslijpen gebeurt door meditatie: juist door afstand te nemen van je verstand kun je het vervolmaken. Is niet juist het verketteren van de ‘mind’ de meest ultieme vorm van ‘mindtripperij’, het geloof dat gevoel belangrijker is dan verstand?

‘Wat betreft het doen van groepen,’ vertelt Nandan, ‘merk ik op dat je je soms afvraagt of hier niet vaak sprake is van een onevenredig grote nadruk op het steeds maar weer – zij het onder steeds weer andere benamingen – beleven van emoties. Het is vaak een herschikking van allerlei emoties die bij zaken uit het verleden horen, en dus tot het gebied van de mind. Iemand als Tony Parsons noemt groepstherapie het “steeds maar weer herschikken van het meubilair”, dus een activiteit in het horizontale vlak. Verdieping in het verticale vlak, het spirituele element, dus het terzijde stellen van de mind, loopt dan gevaar onderbelicht en ondergeschikt te raken aan meditatie, en dat is toch waar het om gaat.’ Natuurlijk heb ook ik een paar groepen gedaan toen ik in Poona was – dat hoorde er gewoon bij – maar het lukt mij niet om te dansen en te springen, te juichen en te zingen over hoe fijn het toch wel is om bij Osho te zijn. Halleluja!

Ik ben verliefd op de boeken van Osho. Heb er een stuk of honderd van in mijn boekenkast staan. Vooral de prachtige en met liefde verzorgde uitgaven met lezingen uit de jaren zeventig zijn mij lief. En wat is er heerlijker dan iemand dingen te horen vertellen die je zelf al aanvoelde maar die je nog slecht onder woorden kon brengen? Een feest van herkenning is dat, en daarbij gaat het niet alleen om kennis maar ook en vooral om een wijsheid die moeilijk anders dan in proza of poëzie is te vatten. Het is alsof Osho’s ziel in die boeken ligt, zoals de ziel van een componist in zijn muziek verstopt is – alleen herkenbaar voor hen die goed luisteren. Daarom moet je heel zuinig zijn op die boeken, en er zorgvuldig ermee omgaan. Elk woord, elke zin staat in een context, staat niet op zichzelf omdat het deel is van een groter geheel.

Het heeft me altijd tegen de borst gestuit om daar nonchalant mee om te gaan. Om zomaar wat citaten in het rond te strooien. Bij elke tekst hoort een bronvermelding – we hebben ervaring met de Bijbel over hoe het mis kan gaan als je dat achterwege laat. Zelfs Osho International zelf maakt zich daar schuldig aan door geen bronnen meer te vermelden in uitgaves van Osho’s boeken, zoals in de recente serie Life Essentials. Zeker als het boeken over bepaalde onderwerpen zijn, kunnen die heel gekleurd worden. Ooit maakte ik een reader met indertijd bekende teksten van Osho over homoseksualiteit. Ik zou die doormidden kunnen scheuren om er twee boekjes van te maken, waarin het ene een verkettering en het andere een verheerlijking van homoseksualiteit is. Met bronvermelding, zodat je kan nagaan in welke context, tegen wie, wanneer, en in welke sfeer de woorden gesproken zijn.

Gelukkig zijn er sannyasins die het aandurven om Osho’s woorden op een meer academische manier te benaderen. Zoals Pierre Evald die een gedegen onderzoek heeft gedaan naar alle publicaties tot en met 1974, en dat op zijn site Osho Source Book te downloaden is. Uiteindelijk kom je alleen door onderzoek verder op het spirituele pad, en daarvoor dienen alle bronnen open en beschikbaar te zijn. Het gaat er immers om kennis te nemen van wat Osho zelf allemaal gezegd heeft, en niet om wat je zelf leuk vindt dat hij gezegd zou hebben en wat heus wel ergens in één van zijn duizenden lezingen is terug te vinden. De lezingen van Ojas, Aat en Sugit heb ik helaas niet gehoord, maar ik heb begrepen dat een en ander nog wel een vervolg krijgt. ‘Spread the word!’ riepen we indertijd, en het is fijn dat er sannyasins zijn die Osho’s woorden graag onderzoeken. Hij heeft zelf vaak genoeg gezegd dat je zijn woorden best kritisch mag beluisteren. Nu de sannyasins nog.

Gepost in Spiritualiteit, Uit mijn leven