Psychedelica

30 mei 2016

‘Misschien zou u eens psychedelica moeten proberen,’ provoceert Thijs Roes in De Correspondent. In zijn bijdrage, die vooral over lsd en paddo’s gaat, neemt hij het op voor gebruikers van psychedelica, wat op zich best moedig is. ‘Psychedelica hebben me veel goeds gebracht,’ schrijft hij. ‘Dat klinkt een beetje raar misschien, en ik wil geenszins stellen dat het voor iedereen geldt. Maar na wat jeugdig geëxperimenteer heeft trippen me in mijn volwassen leven geholpen om gelukkiger te worden, schoonheid te zien in alledaagse dingen en heeft het me zelfs van mijn rookverslaving afgeholpen.’ Al lezend leer je dat bepaald niet elke lsd-gebruiker denkt dat hij kan vliegen, dat het met ‘bad trips’ best meevalt en dat je er niet aan verslaafd kunt raken omdat het gewoon niet meer werkt als je het binnen enkele weken opnieuw gebruikt. Kortom: hij laat een positief geluid horen, en dat mag ook wel eens na al die bangmakerij van mensen en instanties die alles wat zich aan de ‘realiteit’ onttrekt verdacht vinden.

En er is inderdaad veel positiefs over psychedelica te vertellen: zo liet bijvoorbeeld recentelijk onderzoek van het Imperial College in Londen zien dat ze tegen depressies kunnen helpen. Toont onderzoek uit 2006 van de Johns Hopkins Universiteit aan dat mensen door gebruik van psychedelica mystieke ervaringen kunnen krijgen, en dat ze ‘gevoeliger, meer begaan met anderen en toleranter’ werden en ‘meer positieve relaties en meer behoefte om anderen te helpen’ hadden. Hoe dat allemaal kan? Daarover vertelt drugsonderzoeker Robin Carhart-Harris in een prachtig filmpje: ‘Het menselijk brein kan te rigide zijn, te vastgeroest. Gedachtes gaan in cirkeltjes en blijven vastzitten. Psychedelica lijken dat proces te doorbreken. Ze versoepelen het neurologische netwerk op een manier die goed kan zijn voor psychologische gezondheid – een creatieve en flexibele manier van denken.’ Kortom: ze sturen je hersenen lekker in de war, en dat zou best eens gezond kunnen zijn. Grote schoonmaak!

Vind ik leuk. Juist door alles op zijn kop te zetten ondergraaft het onze verheerlijking van het brein en nodigt het uit tot een diep gevoelde lachkick. Het relativeert niet alleen het denken zelf, maar ook de waarneming. Het zet, zoals Aldous Huxley het noemt, kleppen open naar informatie die normaliter ons bewustzijn niet bereikt. Maar wie bang is voor chaos kan erdoor overspoeld worden, en het is niet voor niets dat vaak aangeraden wordt om nooit alleen te trippen, en ook niet in een omgeving die bedreigend kan zijn: als iemand met een mes op je afloopt worden ook je angsten uitvergroot. Pink Floyd – en je mag rustig stellen dat gekte een van de hoofdthema’s van deze groep is – verwoordde en verklankte dat prachtig in hun lied Brain Damage, dat duidelijk over Syd Barrett gaat die de groep juist daarom vroegtijdig moest verlaten. Zoals dat vroeger heette: de set en de setting moesten in orde zijn, namelijk dat je zelf niet teveel psychotische aanleg had, en dat er ook een veilige omgeving was.

In een van de reacties op het artikel van Thijs Roes wordt vermeld dat gebruik van psychedelica kan leiden tot een Hallucinogen Persisting Perception Disorder (DSM IV 292.89). Objecten vertonen halo’s of aura’s, laten sporen na als ze bewegen, en hun soms moeilijk te onderscheiden kleuren veranderen van tint. Het waarnemen van dimensies kan verstoord raken, je kan last krijgen van tinnitusachtige verschijnselen en floaters of visual snow gaan zien. De laatste drie komen me bekend voor. Tinnitus was, hoewel ik het toen niet storend vond, zelfs een van mijn eigen ervaringen met lsd, en bij floaters (doorzichtige structuurtjes) en visual snow (een soort witte ruis) ben ik niet de enige die ze wijt aan een mogelijk verscherpte waarneming. Maar ook de andere kenmerken van HPPD laten me niet onberoerd, zeker als ik mijn ogen sluit en in mijn kleurige fantasiewereld duik. Dan kan ik de mooiste psychedelische taferelen zien. Maar wat is dat ‘in gedachten iets zien’, ‘je iets voorstellen’ eigenlijk? Zintuigen kijken kennelijk niet alleen naar buiten, maar ook naar binnen. Je neemt iets waar terwijl je het tegelijk niet echt fysiek waarneemt.

Ik schijn altijd al een beetje veel fantasie gehad te hebben, en een dromerige blik hoort soms ook wel bij mij. Die innerlijke wereld vind ik veel interessanter dan de uiterlijke ‘objectieve’ wereld die iedereen ziet. Wat is ‘trippen’ anders dan op reis gaan door jezelf? In werelden die nog verstoken zijn van logica en interpretatie, die in hun glanzende naaktheid en betekenisloosheid hun elementaire schoonheid laten zien? Die spelen met tijd en ruimte? Een beetje provoceren en knuppels in hoenderhokken gooien heb ik altijd wel leuk gevonden. Zet alles maar op zijn kop! Ik mag dan wel maar een paar keer lsd gebruikt hebben, het bevestigde alleen veel van mijn kleurige fantasieën. Maar wat nieuw voor me was, is dat ik plotseling wild mijn hoofd begon te bewegen en me afvroeg waarom ik dat deed: ik wilde mijn gezicht van me afschudden! Al die lappen vlees, die hingen er zo onhandig aan. En wat ik ook niet voorspeld had, is dat ik me de dag na die trip zo ontzettend gezond voelde!

Hebben psychedelica iets met spiritualiteit van doen? Volgens velen zoals Jed McKenna is het een shortcut naar verlichting, volgens anderen zoals Osho een ‘shortcut to false samadhi’. Het valse is dat je je kan verliezen in al dat moois, in je persoonlijkheid die enerzijds zo interessant in elkaar zit, maar die anderzijds juist een sta-in-de-weg is op het spirituele pad. Leuk en stom tegelijk dat ik persoonlijkheidsleer als hoofdrichting in mijn studie koos. Omdat het alleen over verschijnselen gaat is dit eigenlijk een stom verhaal allemaal, want uiteindelijk gaat het daar niet om, maar om de stille waarnemer, de lege getuige die zich niet moet laten verleiden om in al die mooie en bijzondere innerlijke taferelen op te gaan. Want wat je ook waarneemt ben je juist niet. En welke hippies hebben door lsd de innerlijke stilte en leegte ontdekt? Maar ze hebben wél burgerlijke vastgeroeste patronen doorbroken en laten zien dat er meer is tussen hemel en aarde.

Om je persoonlijkheid te verliezen moet je hem wel eerst kennen. In die betekenis is trippen een must, maar het is natuurlijk wel handig als je dat zonder spirituele doping doet, omdat het dan veel meer van jezelf is. En het kan hoe dan ook een uitstekende eyeopener zijn.