De datadictatuur

Date 22 augustus 2016

Moet ik mij als donateur van Bits of Freedom eigenlijk niet schamen dat ik er niet alles aan doe om mijn eigen privacy te beschermen? Durf ik straks op Het Grote Privacy Experiment te vertellen dat ik een Google account heb? Ik ben zo eigenwijs! Heb helemaal geen zin om mijn leven door spionnen te laten beheersen, dus ook niet om constant rekening met ze te houden. Oké, ik hou niet van  cookies, en zogenaamde tracking cookies zouden gewoon verboden moeten worden, al was het alleen maar omdat ze ongevraagd op mijn eigen harddisk zitten te rommelen. En natuurlijk laat ik adblockers graag mijn webpagina’s opschonen. Veel advertenties in gratis apps en games zijn trouwens niet eens weg te krijgen als je ervoor wilt betalen. Dat vind ik stom van Mark Zuckerberg: ik betaal graag een paar tientjes per jaar voor het gebruik van zijn chaotische Facebook, mits hij mijn privacy respecteert, en daar zou hij nog winst op maken ook. Zo had ik laatst een ideaal patiencespel voor mijn mobieltje gevonden, maar ik werd zo afgeleid door de advertenties erin dat het onspeelbaar was, en ik kon geen advertentievrije versie kopen.

Durf ik schaamteloos te vertellen dat ik Google zelfs mijn tijdlijn laat bijhouden, zodat ik altijd kan zien wanneer ik waar geweest ben? Dat kan tegen me gebruikt worden. Maar ook voor me als ik niet op de plaats delict was. Voor het gemak ga ik er maar van uit dat Google alles van me weet en wellicht is ‘gewoon doen’ de beste manier om niet op te vallen. Want misschien trekken juist overbeschermde computers en telefoons aandacht: die hebben iets te beschermen! En dat is niet pluis, zelfs als het alleen om principiële redenen is. Hoewel ik mij niet kan voorstellen dat mijn data echt interessant zijn, anders dan voor commerciële doeleinden. Maar een en ander neemt niet weg dat het eens uit moet zijn met al dat gehark en gegraai naar data. Daarover las ik in de NRC een interview met Dirk Helbing, hoogleraar computationele sociologie op de TU Delft en de Zwitserse  ETH in Zürich. Hij zegt dat big data en grootschalige surveillance door overheden tot een nieuw soort totalitaire samenleving leiden. ‘Ik vrees op korte termijn misschien zelfs oorlog als bedrijven en overheden zo doorgaan als nu. Fascisme 2.0 of communisme 2.0.’

Helbing zegt dat de samenleving te complex is om van bovenaf met big data te sturen. ‘Wat er gebeurt in de digitale economie, alles en iedereen raakt met elkaar verbonden. Denk aan sociale netwerken, slimme infrastructuur, elektriciteitsnetwerken, internet of things. Alles wordt op die manier ook afhankelijk van alles, er ontstaan ontelbare verbindingen: een gebeurtenis aan de ene kant van de wereld kan aan de andere kant razendsnel gevolgen hebben. Dat maakt de samenleving zoveel complexer dat beheersing van bovenaf door data te verzamelen en daarop beslissingen te baseren een illusie is. We kunnen niet eens de verkeerslichten in een stad volledig optimaliseren, omdat die systemen al te complex zijn. Laat staan dat dat voor een hele maatschappij kan.’ Dat doet me denken aan de chaostheorie met enerzijds de onmogelijkheid om dingen goed te voorspellen – hoe graag weermensen en economen dar ook zouden willen – en anderzijds het feit dat kleine oorzaken grote gevolgen kunnen hebben.

Het is trouwens zeer twijfelachtig of je met analyse van big data terroristen op het spoor komt. Die blijken in de praktijk weer net iets anders te zijn en te opereren als de computers berekend hebben. En als je als overheid en bedrijf je burgers en klanten respecteert, zit je hen niet aan alle kanten te besnuffelen. Geen wonder dat steeds meer mensen overheden en bedrijven wantrouwen, want daar vragen ze zelf om. ‘We moeten het democratisch kapitalisme opnieuw uitvinden,’ zegt Helbing.  ‘Systemen moeten met behulp van digitale technologie juist zo ontworpen worden dat ze zelforganiserend worden, zonder dat grote bedrijven of overheden daarin een centrale rol spelen.’ Zoals peer-to-peer-marktplaatsen en de bitcoin met zijn blockchain. ‘Dat maakt de weg vrij voor een échte deeleconomie waarin iedereen zowel producent als consument kan zijn, en waarbij mensen zélf bepalen wat er gebeurt in plaats van dat het hun wordt opgelegd door data.’ Als dat zou kunnen!

  • Facebook
  • Twitter
  • NuJIJ
  • Print
  • PDF
  • Add to favorites

Reageer

XHTML: Je kan deze tags gebruiken: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>