De relatieve tijd

9 januari 2019

Soms kan de tijd versnellen, soms kan de tijd vertragen. Daar wist Einstein alles van, en hoewel ik dat eigenlijk niet snap blijkt het toch waar te zijn. En dat is niet het enige waar ik niets van begrijp, want die wetenschappers zeggen daar bovenop ook nog eens dat de tijd ontstaan is. Met de oerknal. Ontstaan? Dat is toch een werkwoord? En werkwoorden geven toch aan in welke tijd een zin staat? Ze zeggen toch wat er gebeurt, zelfs als het stilstand is? Zonder tijd geen werkwoorden. ‘Ontstaan’ is een werkwoord, dus daar is tijd voor nodig. Maar die zou er volgens natuurkundigen vóór de big bang niet zijn. Er zou helemaal geen tijd zijn om de tijd te scheppen. Eigenwijs als ik ben concludeer ik dat er ook vóór de oerknal tijd bestond. Hoe zou hij anders kunnen knallen? Rare jongens, die wetenschappers. Ze geloven zowel in toeval als in oorzakelijkheid, in deeltjes die ook golven kunnen zijn, in materie maar niet in geest. Het lijkt wel een geloof! Je zal vandaag de dag maar een kwantummechanicien zijn, dan heb je het er maar druk mee!

Ook in onze subjectieve beleving kan de tijd vertragen en versnellen. Daarover las ik laatst via Blendle een interessant artikel van Ellemiek de Wit uit Quest onder de kop Verdraaide tijd. Met antwoorden op vragen waarom voor onze beleving tijd kan krimpen en uitdijen. Zo vertelde iemand tijdens een treinongeluk: ‘Het was als een film die zo langzaam wordt afgespeeld dat de beelden passeren met schokkerige bewegingen.’ Dat herken ik uit de beelden die ik voor me zag als ik stoned was, meestal natuurlandschappen waardoor ik zweefde. Ook bij bijna-doodervaringen schijnt dat voor te komen. Waarom? Bij angst en opwinding gaat je interne klok sneller tikken, iets waar ook warmte toe bijdraagt. Minuscule deeltjes van seconden worden waargenomen, je beleeft meer en dat is ook belangrijk om sneller op bedreigende situaties te reageren. Hoe sneller je interne klok draait, hoe langzamer je beleving van tijd is. Zo vinden snelle denkers anderen maar traag en omgekeerd.

Het omgekeerde gebeurt als de tijd voor je gevoel voorbijvliegt. Dan is de frequentie van je eigen klok lager en slobber je veel meer secondes tegelijk op dan zich in je buitenwereld afspelen. Dat gebeurt met name als je je niet focust op tijd, de tijd vergeet. Een feestje is voorbij voor je het weet. In tegenstelling tot het wachten voor de kassa of in de file verveel je je niet. Geef tijd aandacht en alles gaat langzaam voorbij, geef tijd geen aandacht en je blijkt weer veel later naar bed te gaan dan je bedoeling was. Als je ouder wordt gebeuren er steeds minder nieuwe dingen want het leven wordt meer en meer een routine, herhaling van dingen die je al vaker hebt meegemaakt, je beleeft minder. Je hapt hele blokken tijd tegelijk op en voor je het weet is het weer nieuwjaar. Dat komt ervan als je op je lauweren gaat rusten. Je ligt op je sterfbed voor je het weet. Actief blijven dus! Niet voor niets maken ouderen graag verre reizen en gaan ze andere gekke dingen doen. Want dan blijf je een beetje bij de tijd.

Zelf geef ik de voorkeur aan die vertraagde tijd. Want dan kan je leven veel langer duren. De socioloog Karen O’Reilly ontdekte dat ‘Britse emigranten onder de Spaanse zon meer in het hier en nu leefden. Dat maakt dat de tijd voor hen minder snel voorbij vliegt.’ Want warmte versnelt je interne klok zodat de tijd voor je vertraagt, wat ook gebeurt als je koorts hebt. Kortom: hoe meer je lééft, hoe langer je leeft, althans voor je eigen beleving. In mijn roman ga ik zelfs nog een stapje verder: wie zegt dat je tijd niet zo veel kan vertragen dat een seconde beleefd wordt als de eeuwigheid, iets wat ik ‘eeuwigheid in nu’ noem? Als je daarbij optelt dat volgens recent onderzoek de hersenen na je sterven toch nog een poosje blijven nasudderen, zou je al stervend in de hemel kunnen belanden! In het enige echte nu dat een ‘altijd’ wordt omdat er geen andere tijden meer zijn dat dit eeuwige moment, dat je in nul seconden beleeft.