De humor van het hart

11 oktober 2020

Neti neti – niet dit, niet dat. Wat je ook pakt, het is niet wat je denkt dat het is. Voortdurende ontkenning, zaken op zijn kop zetten. Je denkt dat je iets weet, en dan wordt het meteen onderuit gehaald. Je hersens worden even in de war gebracht. Wat goed is blijkt opeens slecht te zijn, wat mooi is lelijk, wat waarheid is onwaar. Gefopt worden, knagen aan zekerheden, genieten van het onverwachte. Relativering tot er niets meer overblijft. Het ene dat het zo goed het andere kan zijn. Paradoxen. Een loopje nemen met het denken. Niets dat overeind blijft staan. Heerlijk allemaal, en het is de kern van humor. Misschien is humor wel het mooiste spirituele pad. Je realiseren dat alles één grote grap is. Niets meer serieus nemen.

Na deze woorden geschreven te hebben word ik op mijn wenken bediend, want er komt net een mail binnen met een prachtige tekst van Osho over humor. Wat heet synchroniciteit … Nu ken ik Osho intussen al veertig jaar, en zijn verhalen over humor heb ik altijd prachtig gevonden. Was sannyas en alles wat op de ashram in Poona gebeurde niet één grote grap, vroeg ik hem op een briefje dat ik in de vragenbus stopte. Ja! Zelfs onze ellende en verlichting waren één grap! Toen was ik helemaal verkocht. Hij vertelde eens een mooi verhaal over oordelen. Een jongen die gelukkig werd met een mooi nieuw paard. Toen dat wegliep was hij ongelukkig. Maar toen het weer met andere paarden terugkwam was hij weer gelukkig. En toen hij er af viel brak hij zijn been en werd hij ongelukkig. Maar door zijn handicap hoefde hij niet het leger in, zodat hij weer gelukkig was. Hoe relatief is geluk? En hoe misplaatst is het om overal een oordeel over te hebben? Laat dat los!

Humor voel ik diep van binnen in mijn hart. Mijn glimlach schijnt dat ook wel eens uit te stralen. Al in mijn jonge jaren fulmineerde ik tegen serieuzeriken. Wat is dat eigenlijk, iets serieus nemen? Ik associeer dat met de ernst van een situatie of gedachte inzien. Bijvoorbeeld dat sterven en dood iets verschrikkelijks zijn, in plaats van iets dat je dankbaar over je heen mag laten komen. De mensen in kerken zijn serieus, zwaarmoedig en daarmee niet gelukkig. Maar hoe kan iemand die niet gelukkig is iets bijdragen aan een betere wereld? Het is wonderbaarlijk dat mensen in onze rijke westerse samenleving ondanks hun weelde toch ongelukkig blijven. En niets is kwalijker dan ongeluk niet serieus te nemen, dat allemaal maar als een spel te zien. Nee, ik ga niet hardop staan lachen als iemand verdriet heeft. Dan verwordt lachen tot uitlachen wat een egospelletje is. Humor is niet iets wat je doet maar wat je bent.

Alles is relatief. Dat te weten vraagt om een glimlach, die tegenwoordig te vaak achter mondkapjes verscholen is. Daarover schrijft Maxim Carlier vandaag in nrc.next. “Een glimlach was tot nu toe een van de kleine gebaren die nog bescheiden en onschuldig gedeeld konden worden, zonder pretenties of verwachtingen. De pracht van de glimlach schuilt juist in zijn ogenschijnlijke futiliteit, zijn weerloosheid. Kunnen wij ons de schoonheid van Mona Lisa voorstellen zonder haar glimlach? Naar mijn idee is de glimlach het waard om verdedigd te worden tegen de doodscultus die we om ons heen zien.” Een glimlach is een onschadelijk binnenpretje waarvan je heel erg kan genieten als je stoned bent. Anderen zien dat je een binnenpretje hebt en genieten stilletjes mee, ook als ze niet begrijpen wat er nu eigenlijk zo leuk is. Een glimlach is besmettelijk en het is jammer dat mondkapjes ons ook daartegen beschermen. Elk voordeel heeft zijn nadeel, maar ik begrijp dat er gewerkt wordt aan transparante mondkapjes.