Ode aan het lichaam

Date 16 februari 2021

Meisjes en jongens, waar zijn jullie nu eigenlijk mee bezig? Dat gevoel bekroop me toen ik keek naar de aflevering Perfect Me van vpro’s Tegenlicht. Daarin zetten mensen alles op alles om er maar zo mooi en jong mogelijk uit te zien, om te voldoen aan mainstream mode-idealen. In het echt met mooie gebotoxte lichamen, met perfecte wenkbrauwen, rondingen, borsten, billen en spieren waaronder minder mooie lijven schuilgaan. In het virtuele door het fotoshoppen van selfies om rimpels en moedervlekken weg te werken, of door zich in computergames een ideaal uiterlijk aan te meten. ‘Het verschil hoe we er virtueel en in het echt uitzien, wordt steeds groter en we schamen ons steeds vaker voor hoe we er in het echt uitzien,’ vertelt filosoof Heather Widdows. De schrik slaat je om het hart als je ziet hoe populair dit is, zelfs al bij jonge kinderen. En het gevolg van dit alles is dat celebrityvrouwen allemaal op elkaar lijken en iedereen er op Instagram hetzelfde uitziet.

Maar geef toe: mensen die mooi worden gevonden krijgen meer kansen in het leven. Hebben meer status, een grotere kans op een baan. En waarom vinden we dat bijvoorbeeld bepaalde kleding goed bij ons past? Omdat het iets over onszelf zegt, omdat we de manier waarop we dat doen óók als een stukje van onszelf beleven. ‘Ik denk dat jouw digitale zelf een extensie is van jouw fysieke zelf,’ vertelt modeontwerper Amber Jae Slooten. ‘Dus dat het niet een competitie is maar juist een verrijking is,’ om later te constateren dat heel veel jongeren de digitale wereld en de echte wereld niet meer als iets verschillends zien. Manipuleren is dan niet zozeer het verstoppen van je werkelijke uiterlijk, maar een aanvulling daarvan met wat je zelf als mooi ervaart. Wat je zelf mooi vindt? Niet bepaald altijd, want maar te vaak gaat het om het volgen van een schoonheidsideaal waar mensen – vooral jongeren – onder sociale druk aan toegeven. En veel mensen worden daar ronduit ongelukkig van. Zo heb ik me er altijd over verwonderd dat in Parijs wordt bepaald wat het komende seizoen mooi is.

Bestaat er een objectief en universeel criterium van schoonheid? Denkend aan de gulden snede denk ik van wel. Maar dan hebben we het alleen over het lichaam. Dat is het mooist in de jonge volwassenheid, dus zo’n jeugdig schoonheidsideaal ligt wel voor de hand. Ik herinner me nog steeds hoe ik hartkloppingen kreeg toen ik me realiseerde dat ik binnenkort dertig zou worden. Ik lag in mijn Bijlmerflat op mijn rug op de kokosmat naar het plafond te staren en zou binnenkort geen jongen meer zijn maar een man worden. En als er iets is wat ik nooit heb willen worden, is het wel een man. Zo voelde ik me niet vanbinnen, en eerlijk gezegd is dat nog steeds zo. Ook een beetje een kwaal van veel homo’s, geloof ik. Maar net als alle andere mensen werd ook ik ouder. Schrikken van de eerste grijze haren, gevolgd door diverse kwaaltjes. Mijn ideale fysieke zelf leef ik uit in Second Life, waar mijn avatar zonder bril, gehoorapparaten, pacemaker en heupprothese rondloopt. Wie is mijn ware ik? Mijn uiterlijke lichaam of mijn innerlijke wezen? Als ik voor dat laatste kies ben ik mijn eigen avatar.

Misschien kan je het goed vergelijken met een kunstenaar die alleen voor zijn werk leeft omdat dat het allerbelangrijkste voor hem is, omdat hij daar zijn ziel in kan leggen. In zekere zin zijn kunstwerken ook virtual reality. Ik moet denken aan Oscar Wildes prachtige roman Het portret van Dorian Gray. Dorian laat een portret van zich maken, en raakt zo verliefd op zijn schoonheid dat hij wenst dat dat niet hij zelf, maar het portret ouder wordt. Zijn wens wordt vervuld, maar in zijn eeuwige jeugd wordt Dorian steeds kwaadaardiger en het portret steeds ouder en lelijker zodat hij het wegstopt. Uiteindelijk is hij zo kwaad op het portret dat hij het vernietigt. Hij wordt gevonden als een oude man die zichzelf van het leven heeft beroofd, terwijl het portret weer zijn jeugdige mooie gestalte laat zien. Tja, dat is wat er gebeurt als je teveel aan je lichaam hecht en zo je ziel, je ware schoonheid corrumpeert. Zonder het te beseffen heeft Dorian zijn lichaam vermoord, waarna zijn ziel weer staat te stralen.

Meestal houden we er niet van om ouder te worden en af te takelen. In de loop der jaren doet het ons steeds meer denken aan sterven en dood, en dat willen we meestal niet. Dan trachten we krampachtig ons lichaam zo mooi en gezond mogelijk te houden, wellicht omdat we weinig oog hebben voor onze innerlijke schoonheid. Zodra het gebreken gaat vertonen houden we niet meer van ons lichaam terwijl het alle liefde verdient. We eisen dat het gezond blijft, terwijl dat gewoon onmogelijk is, hoe perfect het ook in elkaar zit. Ons eigen lichaam is onze beste vriend. Zelfs in ziekte en bij verwaarlozing blijft het als een moeder voor ons opkomen door ons zoveel mogelijk te beschermen. Het verdient het om mooi gemaakt te worden. Alleen niet door wat in de mode is, maar door dat wat je innerlijk als schoonheid ervaart, door dat wat bij je ziel past.

  • Facebook
  • Twitter
  • NuJIJ
  • Print
  • PDF
  • Add to favorites

Reageer

XHTML: Je kan deze tags gebruiken: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>