Tao
30 april 2021
Tao waarover gesproken kan worden is niet de ware Tao.
Met deze eerste woorden uit Lao Tse’s Tao Te Tsjing zou ik eigenlijk meteen deze blog moeten beëindigen. Want voor wat Tao is schieten woorden te kort. Woorden horen bij het verstand, het denken, logica, en Tao stijgt daar bovenuit. Woorden beperken en dwingen tot vormen, terwijl Tao juist het vormloze is. Vormen veranderen en zijn daardoor eindig, niet alleen in de ruimte maar ook in de tijd. Het vormloze is oneindig, zowel in ruimte als tijd, en is daardoor eeuwigdurend en alomtegenwoordig. We hechten aan vormen zoals ons lichaam, en gaan voorbij aan dat wat alle vormen als een moeder in zich draagt. Vergelijk het met leegte, die is ook altijd overal te vinden, en het is juist die leegte die het leven mogelijk maakt, net zoals een huis zijn functie krijgt door de leegte tussen de muren ervan. Leegte omhelst alles. Misschien mag je Tao ook vergelijken met het niets, waaruit het iets wordt geboren, wat volgens Stephen Hawking heel goed schijnt te kunnen. Maar wat kun je zeggen over Tao, leegte of niets? Niets dus.
Veel avonden beluisteren Vriend en ik lezingen van Osho uit 1975. Ik heb hem die een paar jaar geleden op een audio-cd gegeven, met 39 lezingen onder de titel Tao: The Three Treasures, waarvan ik de vier boeken indertijd uit India heb meegenomen. Osho becommentarieert daar de teksten uit de vertaling van Lin Yutang uit 1948, die ook gewoon op het internet zijn te vinden. Er zijn veel vertalingen in omloop en hier en daar lijken ze nauwelijks op elkaar. Lao Tse heeft de tekst op plankjes geschreven toen hij China wilde verlaten en door een wachter op een bergpas daartoe werd gedwongen, zo’n tweeënhalfduizend jaar geleden. Ik heb wel eens gehoord dat al die plankjes door elkaar kwamen te liggen zodat het moeilijk was ze weer te op de juiste volgorde te leggen. Lao Tse moest opschrijven wat niet op te schrijven was, maar hij had geen keuze. Als je Tao wilt begrijpen zal dat niet lukken, want het is het ongemanifesteerde, zonder vorm, zodat logisch en wetenschappelijk ingestelde mensen er weinig mee kunnen. Je hoeft er ook niets mee te kunnen, want zelfs dat is iets van het denken dat alles wil begrijpen, ofwel er grip op wil krijgen. Alleen kunst zoals poëzie en muziek kunnen een hint geven, je iets van de onbestemde geur van Tao laten proeven.
In Tao zijn is in leegte zijn, en daarmee de ultieme bevrijding. Op zoek naar je ware zelf blijk je die leegte te zijn waarin alles zich manifesteert als een goddelijk spel, leela. De wijze is leeg, en dat heb ik heel letterlijk ervaren toen ik aan de voeten van Osho zat. Ik voelde me daar zelfs wat schuldig over, want is innerlijke leegte niet vaak het ergste wat je een mens kunt verwijten? Maar ook een fluit is leeg, en toch komt er muziek uit, juist omdat hij van binnen leeg is. Soms ervaar ik mezelf ook als een leeghoofd, en het blijkt inderdaad mogelijk om een man met nauwelijks hersens te zijn. Ook als we diep in de materie duiken, blijkt die voor bijna honderd procent uit leegte te bestaan, zodat alle vastigheid eigenlijk een illusie is. Niet dat we nu met ons hoofd tegen een muur moeten gaan bonken om de echtheid van het gemanifesteerde te voelen, maar het is wel goed te weten dat die pijn ons diepste innerlijk niet treft. We kunnen onszelf in de materie verliezen, maar iets als verlichting of bevrijding zullen we daar nooit mee bereiken. Bereiken? Eigenlijk kan je het niet bereiken omdat je het altijd al bent.
Wat te doen? Niets. Wat te weten? Niets. De wijze doet niets, de wijze weet niets. Je kunt niet bedenken wat je al weet, en je kunt niet bereiken wat je al bent. Juist uit dat niet-doen rijst het juiste handelen op: wu wei, flow. Daar hebben we het hier in het Westen moeilijk mee, want we moeten werken om te leven, voor niets gaat de zon op, geluk moet je verdienen en elk blokje tijd moet gevuld, gedood worden. We zijn altijd bezig, zodat zelfs ontspannen een activiteit van ons wordt. ‘Nietsdoen: zo doe je dat’ luidt de kop van een artikel in Psychologie Magazine. Een echte vakantie kan je niet plannen. Ooit stapte ik met Alex gewoon in de auto, op weg naar het zuiden. We wisten niet waarheen en het werd een van de mooiste vakanties. En als we niet fysiek bezig zijn, zijn we dat wel in ons hoofd. Wie luistert er nog naar de stilte, wie verliest zich nog in de leegte tussen de sterren? Wat je dan overkomt is niet onder woorden te brengen en tegelijk zo alles doordringend aanwezig omdat we daar iets van ons ware zelf in proeven, de levende leegte, het onnoembare niets, Tao.
Straks bloeien de seringen weer voor het huis, en zal mijn neus vaak even met ze vrijen om hun zweem van iets onbegrijpelijks op te snuiven. Zoals Osho vaak zei: het leven is geen probleem dat opgelost moet worden, maar een mysterie om te leven.
Gepost in Spiritualiteit
