Lottocratie

16 augustus 2021

Verkiezingen democratisch? Dat hebben we onszelf wijsgemaakt. Aldus Hélène Landemore, professor politieke theorie aan de Yale University, onlangs in De Standaard. Zij schreef het boek Open democracy en haar woorden liegen er niet om. Democratie zoals we dat nu hebben werkt gewoon niet. Het volk stemt en de regering gaat toch steeds iets anders doen. Zij pleit voor een ‘lottocratie’ waarin alleen uitgelote mensen in de regering zitten, die dan per definitie representatief is. Je kan immers niet zeggen dat de dames en heren (mag ik daartussen nog onderscheid maken?) in de Tweede Kamer echt veel lijken op de mensen die hen gekozen hebben. Met dit artikel van Landemore werd ik op mijn wenken bediend, want het idee houdt me al een tijdje bezig, maar ik kon er niets meer over terugvinden. Over mensen die door het lot worden aangewezen om verplicht een paar jaar in de regering te gaan zitten, met de garantie dat ze daarna weer naar hun oude baan kunnen terugkeren. Zo krijgen bijvoorbeeld lobbyisten minder invloed, want het is veel moeilijker om allemaal losse mensen te beïnvloeden dan een politieke partij.

Ik lees het niet bij Landemore, maar de afschaffing van politieke partijen zou een zegen zijn. Want maar al te vaak zijn de partijbelangen groter dan de inhoud waarvoor ze staan. Of pretenderen te staan. Als ónze partij maar de verkiezingen wint! Moet je je voorstellen: geen partijprogramma’s meer te hoeven bestuderen, geen zwevende kiezers meer, geen debatten en voorspellingen meer waar de media dag en nacht op draaien. Geen coalities en opposities meer, zodat er tijd vrijkomt voor het échte debat! Niet willen scoren, want je doet dit verplichte werk voor een jaar of twee waarna je toch niet herkozen kan worden. Je kunt als tegenargument inbrengen dat de door het lot bepaalde volksvertegenwoordigers meestal geen of weinig bestuurlijke ervaring hebben, maar dat kun je opvangen met de steun van een staf die hen vertelt hoe het een en ander in deze wonderlijke wereld in elkaar steekt. En die hun stukken voorbereidt zodat ze zich niet elke dag door honderden, vaak ook saaie pagina’s bestuurlijke taal heen hoeven te ploeteren, zodat ze zich op de kern van wetten, amendementen en moties kunnen richten.

Een prachtig idee toch? Geen verkiezingscampagnes meer. Geen gedoe met het vormen van coalities die maar al te snel de baas over de minderheid, de oppositie, gaan spelen. Want de coalities binnen gemeenteraden, statenleden en de Tweede Kamer kiezen maar al te graag hun ‘eigen’ colleges, gedeputeerden en kabinet – het dagelijks bestuur dat zij moeten controleren. Wat natuurlijk een makkie is bij mensen van je eigen partij. Dat kan niet goed gaan en het gaat daarom ook niet goed. Dat dagelijks bestuur zou eigenlijk geen politieke kleur moeten hebben, maar samengesteld moeten zijn uit mensen die gewoon goed zijn in hun vak. Een ander nadeel van het partijenstelsel, dat bij een lottocratie op de schroothoop mag, is de fractiediscipline waarbij je geacht wordt collegiaal met de meerderheid mee te stemmen, zelfs als je het er niet mee eens bent. Iets wat zelfs indruist tegen de grondwet, die immers voorschrijft dat iedereen ‘zonder last’ moet stemmen. Dat vraagt om afsplitsingen en zetelroof, wat je steeds meer om je heen ziet.

Waar is een lottocratische partij? Als ik die vind ga ik daarop stemmen! Wat dan hopelijk mijn laatste stem zal zijn.