Metaversa

28 augustus 2022

Voor mij heeft het metaversum weinig geheimen meer. Ik ben er inmiddels vijftien jaar mee vertrouwd. “Wat misschien het meest lijkt op de metaverse,” schrijft Shamani Joshi in een helder artikel in Vice, “is het spel Second Life, een simulatiespel dat gebruikers een virtuele realiteit voorhoudt waarin hun avatar kan winkelen, eten, douchen en alles wat zij in het echte leven ook zouden doen.” Maar dat niet alleen, want je kunt in Second Life ook dingen doen die in het echte leven schier onmogelijk zijn, zoals vliegen, teleporteren, in een dier veranderen en dingen onzichtbaar maken, zelfs jezelf.

Ik zag een filmpje van Mark Zuckerberg over wat hij met het metaversum van plan is, maar ik vraag me af wat het toevoegt aan het in 2003 opgerichte Second Life, terwijl zijn vormgeving van de avatars maar middelmatig is. En hoeveel ruimte zal er in Marks metaversum overblijven voor je eigen creativiteit zodat je alles kan vormgeven zoals je dat zelf wil? En zal ik daar gevrijwaard zijn van advertenties, zoals die nu zelfs middenin filmpjes van YouTube en Facebook opduiken? Want ontbreken van reclame is ook de kracht van Second Life. Tijdens de hausse in 2007 vestigden bedrijven als ABN-AMRO, McDonalds en Microsoft zich daar ook, maar die waren al snel verdwenen. Een voordeel van Second Life is dat je daar bevrijd bent van schreeuwende reclames waarmee je in real life wordt overspoeld. Ik kan me niet voorstellen dat Zuckerberg ons daarvan zal vrijwaren. God verhoede dat hij de macht grijpt want hij maakt daar natuurlijk net zo’n commerciële en gebruikersonvriendelijke chaos van als Facebook.

Real life vráágt gewoon om virtuele werelden waarin je ongestoord gewoon jezelf kunt zijn. Weg van oorlog, politiek, ziekte, sociale onrust, milieu- en klimaatrampen. Is dat een vlucht? Ja. En terecht. Het is een wereld van vrede, creativiteit en fantasie die in real life onmogelijk is dan wel onmogelijk wordt gemaakt. In Second Life kan ik mijn avatar, mijn verschijning maken zoals ik wil. Zie mij eens! Let op deze foto trouwens ook op een onmogelijk detail! Is mijn ziel die hem heeft geschapen minder belangrijk dan mijn fysieke gestalte in real life? Het is een wereld waaraan velen, met name machtswellustige politici en onbevredigbare zakenlui, een voorbeeld kunnen nemen. Het is geen ‘game’ met een bepaald doel, zoals velen denken, maar een ‘play’ waarin iedereen voor zichzelf bepaalt wat er gedaan wordt en gelijkgestemden opzoekt. Homo ludens. En als je meent dat het leven aldaar een vlucht is, geldt dat ook voor het lezen van een boek, het kijken naar een film, voor al het genieten van schoonheid en kunst.

“De echte waarde van metaverse zit hem in de manieren waarop het waarde kan toevoegen aan het echte leven van mensen,” zegt Ibrahim Baggili van de Universiteit van New Haven in hetzelfde artikel in Vice. Die meerwaarde zijn voor mij inspiratie en creativiteit. Fantasie is groter en rijker dan de real life werkelijkheid. “Daarnaast is er de behoefte aan interoperabiliteit,” gaat Baggili verder, “waardoor je virtuele voorwerpen zoals kleren of auto’s van het ene platform naar het andere kunt meenemen.” Want naarmate er meer metaversa komen wordt het des te belangrijker dat die compatibel zijn met elkaar zodat je je hele hebben en houwen ook naar andere werelden kan meenemen. Zo bleek ik in OpenSims niets te kunnen gebruiken van wat ik in Second Life bezit zodat ik mijn outfits, creaties en katjes zou moeten achterlaten om helemaal opnieuw te beginnen. Zorg je daar ook voor, Mark, dat ik dit alles straks wel naar jouw metaversum kan meenemen?

Een grote angst voor het metaversum is natuurlijk dat mensen zich daar helemaal in verliezen en los raken van de werkelijkheid. Het beeld van de verslaafde die dag en nacht achter het scherm zit en zijn real life verwaarloost. Maar dat zogenaamde echte leven is minstens even verslavend als je alleen oog hebt voor wat er in real life gebeurt en voorbij gaat aan de wereld van creativiteit, fantasie en dromen, die uiteindelijk krachtiger is omdat die aan de basis ligt van alles wat wordt uitgevonden en zo real life vernieuwt. Van Gogh verwaarloosde zijn real life, maar zijn rijkdom – “we gebruiken de dood om naar de sterren te reizen” – is nu miljoenen waard. Zelfs spirituele ideeën kun je in Second Life beeldend maken, zoals ik deed met de deur die verdwijnt als je erdoorheen bent gelopen. De deur als symbool van het spirituele pad dat er achteraf gezien helemaal niet was, de ‘gateless gate’ zoals de ingang van Osho’s ashram wordt genoemd.

Als bron van creativiteit kan het metaversum wel eens “echter dan echt” zijn, zoals mensen na een trip hun ervaring vaak beschrijven. Het verschil tussen de in elkaar overvloeiende zogenaamde echte wereld en die van het metaversum is lastig te vinden. Zo er al een verschil bestaat, want volgens veel spirituele meesters is immers álles een droom, maya. Dan blijft alleen maar één cruciale vraag over: wie of wat is de dromer eigenlijk?