Bijlmerramp

4 oktober 2022

Het was net zo’n mooie dag als vandaag. Zonniger zelfs. Die ochtend had ik nog bij een vriendin in de tuin gezeten, ergens bij de Haarlemmer Houttuinen. Het was dierendag. En zondag. Omdat ik veel aan die dag denk, denk ik dat het vandaag ook zondag is. Maar die zondag was dertig jaar geleden. Volgens de kalender dan. Vriend logeerde een paar dagen bij mij in Buitenveldert en besloot een dag later naar zijn flat in de Bijlmer terug te fietsen. Als hij toch die dag op zijn fiets was gestapt had hij de grootste vliegramp van Nederland van heel dichtbij meegemaakt. Die avond zagen we op de televisie rookwolken boven de Bijlmer. Sociale media waren er nog niet. We hoorden de laatste contacten van het El Al-vliegtuig met de verkeersleiding. Midden in een flat, dat moet honderden doden hebben veroorzaakt! Het was geen film waarnaar we zaten te kijken, maar iets dat nu echt een paar kilometer verderop gebeurde! Het vliegtuig, op weg naar Tel-Aviv, bleek boven het Gooimeer twee motoren te hebben verloren. Uiteindelijk werd het officiële aantal slachtoffers op 43 vastgesteld, maar het is onduidelijk gebleven hoeveel illegalen er op het moment van de ramp in de getroffen flats van Groeneveen en Kruitberg verbleven.

De Bijlmer was voorgoed veranderd, en de ramp was koren op de molen van hen die deze wijk wilden afbreken, voor wie de Bijlmer überhaupt al een ramp was. Na de onafhankelijkheid van hun land in 1975 trokken veel Surinamers naar Nederland en veel van hen zochten elkaar in de Bijlmer op. Geef ze ongelijk. Maar met hen kwamen veel duistere en criminele figuren de wijk onveilig maken. Om het imago enigszins te redden werden de gekste maatregelen genomen zoals het beschilderen van en nieuwe namen geven aan flatgebouwen. Maar de pers, die toch vaak meer op slecht dan goed nieuws is gericht, werkte niet echt mee en bleef bijvoorbeeld de gevangenis in Duivendrecht de Bijlmerbajes noemen. Uiteindelijk is het grootste deel van de oorspronkelijke flatgebouwen met hun honingraatstructuren afgebroken. Dat schijnt minder te kosten dan handhaving. Ook de flat waar ik veertien jaar heb gewoond is er niet meer, maar de torenflat waar Vriend in woonde staat er gelukkig nog steeds.

Toen ik bij hem logeerde gingen we wel eens samen naar het herdenkingsmonument met zijn ‘boom die alles heeft gezien’. Ik heb wel eens gedroomd van een neerstortend vliegtuig, en dat waren geen leuke dromen. Veel is onduidelijk gebleven en mocht kennelijk het daglicht niet zien. Wat was de lading van het Boeing 747-vrachtvliegtuig? Wie waren de mensen in witte pakken die later gesignaleerd waren? Hoe zit het met de zwarte dozen? Inmiddels lopen nog steeds honderden mensen met een trauma rond, bang voor vliegtuigen en opschrikkend van plotseling lawaai. Trauma’s nestelen zich in je hersenen en lijf, en probeer daar maar eens van af te komen. Ook al die geheimzinnigheid staat dat in de weg, maar politiek is nu eenmaal belangrijker dan mensenlevens. Vraag het maar aan Vlad. Voor het opstijgen van het vliegtuig werden enkele defecten slechts provisorisch verholpen: kleine oorzaken, grote gevolgen. Groot voor ons dan, want in ons land maken we niet zoveel rampen mee en is deze Rampvlucht een uitzondering die in het niet valt bij wat er allemaal in Oekraïne gebeurt.

Maar toch ben ik een beetje stil vandaag.