Wat is waarheid?

8 maart 2023

Een van de belangrijkste rode draden die door de verhalen van Osho lopen is dat hij ons geen geloofssysteem of ideologie wil geven. In tegendeel: hij is er voor om die af te breken zodat uiteindelijk alleen je ultieme vrije zelf overblijft. Je moet nergens in geloven maar zelf op zoek gaan, zelf ervaren. Het is niet voor niets dat hij zo vaak kaffert tegen religies en politiek. Het meeste ervan is je als kind al met de paplepel ingegoten, en zo worden al vroeg de breintjes gewassen van jonge kinderen die vertrouwen in goedbedoelende ouders en leraren hebben. Kinderen worden zo al gauw christenen, hindoes, moslims, communisten, kapitalisten of socialisten. Omdat die hersenspoeling zich onbewust voltrekt zullen de kinderen later niet beter weten dan en geïdentificeerd raken met dat geloof of die politieke ideologie. Scholen op religieuze of politieke basis doen daar later nog een schepje bovenop. Deze indoctrinatie is in mijn ogen een ergere vorm van verkrachting dan pedofilie.

Nee, Osho heeft die laatste woorden nooit gebruikt, maar als kenner van zijn visie durf ik er aardig wat om te verwedden dat hij het er helemaal mee eens is. Maar zelfs als hij nee zou schudden bij deze woorden – wat ik me niet kan voorstellen – is dat voor hem helemaal oké omdat ik mijn eigen weg naar de waarheid bewandel, dat ik mijn eigen visie op een en ander opgraaf, dat ik zélf een en ander ontdek en in mijn eigen woorden en context plaats. En soms wéét ik gewoon dat iets waarheid is omdat het mijn hele wezen doordringt mijn hele lijf mee vibreert. Dat is een ervaring die moeilijk is na te vertellen. Een moment van herkenning, alsof ik een diep weten weer boven haal. Het is dezelfde herkenning die mij indertijd naar Osho – toen nog Bhagwan – deed afreizen. Hij sprak over dingen die ik al jaren lang voelde en zette met zijn woorden alles nog beter op zijn plek. En niet alleen met zijn woorden, want door zijn aanwezigheid was er in zijn ashram een sfeer waarin ik me meer thuis voelde dan waar dan ook.

Er was een klik, en die is tot vandaag de dag gebleven. Zodanig dat zich soms zelfs niet bestaande woorden van Osho in mijn hoofd afspelen, alsof hij het me stilletjes toefluistert. En wat maakt het uit van wie die woorden eigenlijk zijn? Waarheid is waarheid en die kent geen auteur die daar de alleenrechten op heeft. En of je nou naar Jezus luistert of Boeddha of naar welke verlichte geest dan ook, de uiteindelijke kern ervan is steeds hetzelfde. Ja, aan de oppervlakte lijken ze heel verschillend, maar dat komt door priesters en organisaties die allemaal hun eigen interpretatie van de woorden van de meester zijn gaan bedenken, zogenaamd spirituele erfgenamen die niet weten hoe ze met de nalatenschap om moeten gaan en deze te vaak gebruikt hebben voor hun eigen glorie en macht. Daarom is het veel slimmer om naar meer hedendaagse verlichte mensen te luisteren. Maar hoe weet je of iemand verlicht is? In elk geval niet iemand die zijn of haar waarheid aan je opdringt en bij wie je aan allemaal regels en rituelen moet voldoen.

Ze zeggen wel eens dat waarheid relatief is. Dat ieder zijn eigen waarheid heeft. Maar dan gaat het alleen om de vormgeving ervan, niet om de essentie. Ik roep al mijn hele leven dat alles één is, maar soms heb ik het gevoel dat ik de enige ben die dat begrijpt. Mensen kunnen er weinig mee. Alsof dat zou moeten. Ja, er zijn natuurlijk zat holistische visies die dat ook zeggen, maar zelfs die zijn nog niet allesomvattend genoeg, want dan gaat het alleen nog maar over de mens of de natuur. Of over materiële zaken en nog niet over het hart. Of er sluipt toch stilletjes een vorm van dualisme binnen. Mijn ziel en ik. De mens en de natuur. Alsof die niet allemaal één zijn. Ik zou ook kunnen zeggen dat alles stilte is, wat voor mij glashelder is – gewoon goed luisteren – maar is dat duidelijk? Uiteindelijk kun je niet zeggen wat waarheid is. Hoe minder je uit je woorden komt, hoe meer het aanwezig is. Het is als een koan waarop zwijgen het enige juiste antwoord is. Tao met zijn Daodejing komen voor mij het dichtst bij de waarheid: de waarheid die gekend kan worden is niet de absolute waarheid. Kun je nog zwijgen, zwijg dan mee!