Kosmische dans

7 juni 2023

Als we niets doen ontstaat er chaos. Ook op mijn werkkamer op zolder. Daar mag na vele maanden eigenlijk wel gestofzuigd worden. En als daar hier en daar een spin rondwandelt vind ik dat eigenlijk wel gezellig. Tussen de wirwar van draden onder mijn werktafel en achter de computer wil wel eens wat spinrag rondhangen. Ook tussen de boeken waarvan ik stapeltjes wegens gebrek aan ruimte ongesorteerd op de vloer heb staan. Bovenop de kantoorkast moet een dikke laag stof liggen. Een laatje is volgepropt met allerlei soorten kabeltjes waarvan ik meestal niet meer weet waar ze bij horen. En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Het behang zit nog netjes tegen de muren, dat wel, maar het mag duidelijk zijn dat onderhoud en opruimen niet mijn beste kant is. Toen ik als achtjarig jongetje mijn tafel moest opruimen legde ik er gewoon een doek overheen. Mijn moeder was het daar niet mee eens. Vriend en ik hebben wel eens woordenwisselingen over dit soort dingen gehad. Gelukkig komt hij nooit boven. En het meest erge is dat ik die rotzooi nog koester ook. Mijn eigen nest.

Alleen met computers, mobieltjes en taal ga ik netjes om. Alsof ik in de meer abstracte en virtuele werelden orde belangrijker vind dan in het alledaagse concrete leven. Ik zwerf liever door oude vervallen huizen en fabrieksgebouwen dan door al die keurige nette woningen en propere bedrijfsruimtes. Ik genoot van het spookhuis van mijn Wijze Tante, en intussen wedijvert onze tuin – ik noem het voor het gemak toch maar een tuin – met die zoals zij die had. En sinds haar centrum Oasis in Kalmthout is opgeknapt, heeft dat minder sfeer. Ik hou van rommel en chaos. Of van, om het mooi te zeggen, de Tweede Wet van de thermodynamica waarover ik een simpele uitleg las. Als je ergens geen energie in stopt vervalt het, mengt alles zich met alles, ontstaat er een grote eentonige brei, entropie ofwel wanorde, een chaos waarin alle vormen verdwijnen omdat alles hetzelfde is. Tegelijk kun je zeggen dat alles dan één is, en in evenwicht. Er zijn geen grenzen meer, zodat zelfs onze ego’s oplossen.

Hoe vaak hebben we in spirituele kringen niet horen zeggen dat we voorbij de vormen moeten kijken, dat we geen energie in onze ego’s moeten stoppen, dat alles één is en naar evenwicht streeft? Dan is de ideale werkelijkheid dus een en al chaos. Het lijkt erop dat het punt waaruit de oerknal ontstond ook chaos was, een singulariteit waaraan op een of andere manier een berg energie werd toegevoegd zodat die ontplofte en er elementen ontstonden, eerst waterstof, helium en lithium. En het zou me niets verwonderen als aan het eind der tijden de kosmische dans weer in chaos eindigt, waarna alles weer van voren af aan begint. Maar ik ben me ervan bewust dat dit speculeren is op basis van oosterse tradities volgens welke alles het spel is van Shiva, de vernietiger die nog belangrijker is dan Brahma, de schepper, en Vishnu, de instandhouder. Uit chaos wordt kosmos, en uit kosmos wordt chaos geboren. Opgaan, blinken en verzinken, ofwel de ademhaling van entropie. Juist nu die al millennialang heel laag is en we verstrikt zijn in vormen, verlangen we naar meer eenheid, versmelting en evenwicht.

Kortom: hoog tijd voor chaos! Ik snak ernaar. Je kan niet altijd blijven inademen. Het is natuurlijk het mooiste als je de waarnemer, de getuige blijft van dit spel zonder je ermee te identificeren. Osho raadt ons dan ook aan om juist op het kleine moment tussen in- en uitademing te letten, en omgekeerd. Dat is het mooie van roken, denk ik dan: je ademhaling staat na elke trek even stil. Misschien is roken, net als veel andere verslavingen, wel spiritueler dan ik ooit gedacht heb. En ja: spiritualiteit kan verslavend zijn. Vertel mij wat! Net als de behoefte aan evenwicht, zelfs tussen leven en dood. Want je kan niet leven zonder te sterven. Evenmin als je kan sterven zonder te leven.